XIX wiek
Na ile „liberalny” był faktycznie car Aleksander II Romanow?
Gdy w 1855 roku na tronie zasiadł Aleksander II, Rosja przestała być „żandarmem Europy”. Nowy władca zapoczątkował szereg reform, a chłopi nazywali go oswobodzicielem. Z drugiej strony w historii Polski zapisał się jako despota – i z tego...
Pierwszy dzień w pracy w fabryce bawełny. Wstrząsające wspomnienia kilkulatka
Robert miał siedem lat, gdy zatrudniono go do pracy w fabryce bawełny. Cieszył się, że czeka go nowe życie – wyobrażał sobie, że wszystko będzie lepsze, niż smutna egzystencja w przytułku. Już pierwszy dzień uświadomił mu jednak, jak...
Tego polskiego generała nazywano „zdrajcą” i „saskim przybłędą”. O kogo chodzi i jak odzyskał dobre imię?
Do wojska polskiego przeszedł z armii saskiej, ale na dobre łatka kolaboranta przylgnęła do niego, gdy przystąpił do Targowicy. Dla powstańców ery insurekcji kościuszkowskiej był zdrajcą, godnym kary śmierci. Co sprawiło, że opinia o nim diametralnie się zmieniła?
To miasto znane jest z konfliktów narodowościowych. A przed wojną...
U progu XX wieku „Wiedeń Wschodu” przeżywał okres największego rozkwitu. Miasto intensywnie się rozbudowywało, przyciągało ludzi kultury i sztuki. Jego mieszkańcy tworzyli niezwykle barwną mieszaninę różnych narodowości. W kolejnych dekadach ten stan rzeczy doprowadził do okrutnych zbrodni –...
Jak powinna postępować idealna służąca? Analiza kuriozalnych poradników sprzed stulecia
Dziewczęta, które na przełomie XIX i XX wieku w poszukiwaniu pracy trafiały do miast, bardzo często zatrudniały się jako służące. Tym, które nie potrafiły odnaleźć się w nowej rzeczywistości, z pomocą przychodziły poradniki uczące, jak poprawnie ułożyć sobie...
Bitwa pod Raszynem. To zwycięstwo nad wojskami zaborcy przywróciło Polakom wiarę we własne siły
W 1809 roku książę Poniatowski nie był jeszcze przygotowany do wojny. Wkraczającym na teren Księstwa Warszawskiego Austriakom mógł przeciwstawić niemal dwukrotnie mniejsze siły. Mimo to odniósł nad nimi wspaniałe zwycięstwo, zatrzymując ich marsz na stolicę. Jak mu się...
Po niemal 130 latach odnaleziono grób Człowieka Słonia. Na tym samym cmentarzu, na którym pochowano ofiary Kuby Rozpruwacza
Joseph Merrick, nazywany Człowiekiem Słoniem, za życia budził olbrzymie zainteresowanie jako „wybryk natury” i był główną „atrakcją” wiktoriańskich „pokazów dziwadeł”. Po śmierci spoczął jednak w nieoznakowanym grobie. Teraz, po 130 latach, jego biografka twierdzi, że odnalazła miejsce jego...
Sensacyjne znalezisko w Tczewie: kapsuła czasu z połowy XIX wieku. Niewykluczone, że zawiera list króla Fryderyka Wilhelma
Most Tczewski w połowie XIX wieku był najdłuższym tego typu obiektem na świecie. Na otwarciu budowy pojawił się sam król pruski Fryderyk Wilhelm. I to on 27 lipca 1851 roku najprawdopodobniej wmurował kapsułę czasu i kamień węgielny, które...
Patent sprzed ponad 100 lat wyjaśnia, jak prawidłowo wieszać papier toaletowy
Dyskusja na temat tego, jak umieszczać na uchwycie papier toaletowy (tak, by rozwijał się od dołu czy od góry), choć pozornie błaha, od lat dzieli internautów. Patent autorstwa Setha Wheelera z 1891 roku rozwiewa jednak wszelkie wątpliwości w...
Porywanie i łamanie podstawowych praw. Belgia przeprasza za zbrodnie kolonialne względem dzieci
W czasach kolonializmu Belgowie zasłynęli z promowania nienawiści pomiędzy grupami etnicznymi w swoich dominiach, a rasizm był filarem ich imperium. Teraz rząd w Brukseli przeprasza za prześladowanie par mieszanych i porywanie ich dzieci, które oddawano na wychowanie Kościołowi.
Czy Księstwo Warszawskie naprawdę było tak nowoczesne, jak sądzą historycy? Analiza profesora Czubatego
Choć przetrwało tylko kilka lat, Księstwo Warszawskie cieszy się wśród historyków, zwłaszcza tych zajmujących się kwestiami ustrojowymi, dużą sympatią. To dzięki niemu Polacy przekroczyli podobno „próg nowego stulecia”. Ale czy faktycznie tak było?
Harvard do tej pory zarabia na niewolnictwie? Potomkini jednego z niewolników pozywa słynną uczelnię
Jedne z najsłynniejszych amerykańskich zdjęć z czasów niewolnictwa przedstawiają ojca i córkę. Harwardzki biolog chciał na ich przykładzie dowieść teorii głoszącej, że ludzie pochodzą od różnych przodków i mają różne właściwości psychiczne i fizyczne. Potomkini niewolników mówi basta.
„Za naszą i waszą wolność”. Kto wymyślił to hasło i co naprawdę oznaczało?
Co znaczy „za naszą wolność” – nie trzeba tłumaczyć. Ale „waszą”? Do kogo apelował Joachim Lelewel? I kim był ten człowiek, wierzący, że tak łatwo dogada się z najgorszym wrogiem?
W języku angielskim do dziś mówi się, że wszyscy biali to przedstawiciele „rasy kaukaskiej”. Skąd wzięła się ta dziwaczna nazwa?
„Historia pokazuje, że wszelka cywilizacja wywodzi się od rasy białej, a społeczność może osiągnąć wyżyny wielkości i intelektu o tyle tylko, o ile zdoła zachować krew szlachetnej rasy” – pisano w roku 1855. Te poglądy nadal kształtują naszą...
Naukowcy natrafili na ślady ukrytych zabudowań pod więzieniem na wyspie Alcatraz
Zanim na wyspie Alcatraz w Zatoce San Francisco powstało więzienie o zaostrzonym rygorze, znajdował się tam fort obronny. I choć próżno szukać śladów dawnej cytadeli na powierzchni, archeolodzy natrafili na nie pod ziemią. Pod powierzchnią nadal znajduje się...
Semper Fidelis. Najważniejsze fakty z historii polskiego Lwowa
Od XVII wieku Lwów nigdy nie poddał się wrogowi. Dopiero w 1939 roku garnizon lwowski został zmuszony do wyboru, której armii – radzieckiej czy niemieckiej – złoży broń. Wybrano Rosjan.
Książę Józef Poniatowski. Człowiek, dla którego honor był ważniejszy niż życie
„Bóg mi powierzył honor Polaków, Jemu samemu go oddam”. Tak brzmieć miała odpowiedź ciężko rannego pod Lipskiem księcia Józefa Poniatowskiego na propozycję generała Deodatusa Kajetana Oppeln Bronikowskiego, aby książę zdał komendę i szukał ocalenia.
Z zakrwawioną piłą w ręce (Lindsey Fitzharris „Rzeźnicy i lekarze”)
Zanim medycyna dotarła do punktu, w którym znajduje się dzisiaj, lekarze poruszali się po omacku, prowadząc wyścig ze śmiercią w celu ratowania pacjenta. Fitzharris zabiera czytelnika w podróż do tych mrocznych czasów, a od jej opowieści nie sposób...
Bitwa pod Kostiuchnówką 1916. Najbardziej krwawa bitwa Legionów Polskich
Pod Kostiuchnówką wszystkie trzy brygady Legionów po raz pierwszy wspólnie stanęły do boju. Żadna inna bitwa nie miała takiego znaczenia dla odzyskania przez Polskę niepodległości. I żadna w dziejach Legionów nie okazała się równie krwawa.
Czy nasi przodkowie leczyli się owadami? Kwerenda badaczy z Pomorskiego Uniwersytetu Medycznego
Akademicka medycyna podchodzi do „owadzich” leków raczej nieufnie, ale najwyraźniej nasi przodkowie mieli w tej kwestii inne zdanie. Chlebowe pastylki z wszami, nalewki z biedronek i chrabąszczy, okłady z mrówek – wszystkie te specyfiki można było znaleźć w...
Kobiece wynalazki, które zmieniły świat. Dlaczego nie pamiętamy o tych wielkich odkrywczyniach?
Da Vinci, Edison, Bell – w zestawieniach największych wynalazców królują mężczyźni. Jednak to właśnie kobiety często dokonywały odkryć, które w realny sposób zmieniły nasze życie. Kamizelki kuloodporne, piła tarczowa, zmywarka czy wi-fi to tylko niektóre z nich. Co...
Pokazano specjalną wersję Biblii dla… czarnych niewolników. Czy różni się od tej, którą znasz?
XIX-wieczni redaktorzy tzw. Biblii Niewolników w swojej edycji „oczyścili” Pismo Święte z wywrotowych tez. Usunęli wszystkie fragmenty, które – ich zdaniem – mogły skłonić czarnoskórych do buntu przeciwko brytyjskiemu imperium. Za podżegające do rebelii uznali pokaźne fragmenty –...
Czy nasze bohaterki muszą być w każdym calu nieskazitelne? (Arael Zurli, "Na wskroś piękna. Historia Heleny Modrzejewskiej")
Kim była naprawdę Helena Modrzejewska? Aniołem, zjawiskiem, ucieleśnieniem piękna, wdzięku, talentu? Czy swój sukces zawdzięczała sobie, swojej ciężkiej pracy i silnej woli, czy może innym? Czy to, co o niej wiemy dziś, to prawda, czy może efekt budowanego...
Najstarsza osoba na świecie okazała się oszustką?
Jeanne Louise Clament 17 października 1995 roku została najdłużej żyjącą osobą w historii. Do tej pory uznawano ją za jedyną osobę, która w sposób udokumentowany zdołała przekroczyć wiek 120 lat. Badacz z Rosji twierdzi jednak, że było to...
Początki pruskiej potęgi. Jak dynastia Hohenzollernów zaczęła budować swoją pozycję w Europie?
Fryderyk II, który doprowadził Prusy do rozkwitu, nie zaczynał od zera. Już jego przodkowie zrobili wiele, by powstało silne, niezależne państwo. Jak przygotowali grunt dla wybitnego następcy?