W historii Polski można wskazać pięć dynastii panujących. Dynastią dziedziczną, określaną mianem „panów przyrodzonych” byli wyłącznie Piastowie (do 1370 roku). Panowanie Andegawenów okazało się wyjątkowo krótkie: polska gałąź dynastii liczy zaledwie dwa pokolenia (od 1370 do 1399 roku). Drugim po Piastach najważniejszym rodem w historii kraju okazali się Jagiellonowie – dynastia wywodząca się z litewskich Giedyminowiczów i zapoczątkowana przez Władysława II Jagiełłę (1387-1569). Formalnie nie dzierżyli oni władzy dziedzicznej, a każdy kolejny przedstawiciel rodu musiał zostać wyniesiony na tron decyzją elit państwa. W praktyce jednak Jagiellonowie stanowili jedynych kandydatów do korony, a dyskusje o następstwie władzy dotyczyły co najwyżej wyboru pomiędzy poszczególnymi członkami rodziny. W epoce wolnej elekcji można wskazać jeszcze dwa rody, które na dłużej uchwyciły tron Rzeczpospolitej: Wazów (1587-1668) i Wettynów (1697-1763).

Poniższe hasła, poświęcone poszczególnym dynastiom panującym, ukazały się pierwotnie w publikacji książkowej pt. „Słownik władców polskich” (Wydawnictwo Poznańskie 1999) pod redakcją Józefa Dobosza.