Nowożytność
Trzy piąte człowieka. Jak czarnoskóry Amerykanin mógł stać się… biały?
Na mocy kompromisu przyjętego podczas Konwencji Konstytucyjnej w Stanach Zjednoczonych, niektóre czarnoskóre osoby mogły w świetle prawa stać się białe. Dotyczyło to również… dzieci trzeciego prezydenta USA, Thomasa Jeffersona!
Bandyterka bez grosza, czyli wojsko Rzeczpospolitej szlacheckiej
27 września 1605 roku 3600 żołnierzy hetmana Jana Karola Chodkiewicza starło w puch 11 tysięcy Szwedów pod Kircholmem. Husaria dosłownie zmiażdżyła wielokrotnie silniejszego wroga. Szwedzi stracili od 6 do 9 tysięcy żołnierzy. Polacy tylko stu. Tuż po bitwie...
Król Ameryki Północnej, czyli człowiek w płaszczu z mapą
Postać indiańskiego wodza Powhatana znamy między innymi z rysunkowego filmu Disney’a. Kim był archetypowy Indianin, ojciec pięknej Pocahontas? I jak naprawdę wyglądało jego spotkanie z Johnem Smithem?
Szczęśliwa Ferrara. To miasto zdołało oprzeć się czarnej śmierci…
„A wtedy kipiały ich uda i ramiona […]. Zakażał się cały organizm, tak że pacjent gwałtownie wymiotował krwią. Wymioty trwały nieprzerwanie przez trzy dni, bez jakichkolwiek oznak ozdrowienia, a następnie pacjent umierał” – pisał franciszkanin Michael Piazza, oddając...
Od wiecu do sejmu. Jak narodziła się w Polsce monarchia parlamentarna?
30 maja 1505 roku sejm radomski uchwalił konstytucję nihil novi, wprowadzającą zasadę, że bez zgody szlachty nie można ustanowić żadnego nowego prawa. Zdaniem prof. Wacława Uruszczaka to właśnie tego dnia ustrój Królestwa Polskiego zaczął się zmieniać z oligarchii...
Od starożytnego fast foodu do wytwornych nowożytnych lokali. Skąd się wzięły restauracje?
Goście księcia Aleksandra Farnese właśnie zaczęli delektować się francuskim bulionem, gdy armatni pocisk rozerwał głowę oficera siedzącego obok gospodarza. Druga kula zabiła kolejnych dwóch wojskowych, a ich mózgi i krew rozprysły się po całym stole. Władca Parmy zapewne...
Krakowski południk zerowy, czyli małopolskie Greenwich
W dawnych wiekach większość ludzi była na bakier z geografią. Starano się jednak opisywać odległe miejsca, odmalowując słowami wygląd okolicy lub skupiając się na charakterystycznych punktach. Znalazło się też paru takich, którzy podjęli się określenia współrzędnych geograficznych. Jeden...
Aby udowodnić, skąd się biorą dzieci, ten naukowiec… zakładał żabom majtki!
Lazzaro Spallanzani był wyjątkowym naukowcem, którego dokonania pchnęły naprzód badania nad rozmnażaniem. Choć trzeba przyznać, że jego metody bywały nieco dziwaczne…
Darwin i emocje, czyli jak narodziła się psychologia ewolucyjna
Kiedy teoria ewolucji ujrzała światło dzienne, wzbudziła mnóstwo emocji. Podczas gdy wszyscy spierali się o słynne „pochodzenie od małp”, Darwinowi udało się przemycić nieco więcej treści do świata nauki…
Dlaczego Katalończycy hucznie świętują 11 września?
11 września kojarzy nam się przede wszystkim z tragicznym zamachem terrorystycznym z 2001 roku. To jednak nie jedyna rocznica, jaka przypada w tym terminie. Tego dnia obchodzone jest również Narodowe Święto Katalonii, czyli La Diada. To niezwykle ważna...
Niesamowite, widowiskowe i… szalone. Niezrealizowane pomysły wielkich wizjonerów
Niezwykłe, monumentalne budowle od zawsze zachwycały ludzkość. Były symbolem talentu i potęgi władców. Jednak wiele widowiskowych projektów pozostało takimi tylko na papierze. Poznaj historię koncepcji architektonicznych, które – choć nigdy nie powstały – fascynują nawet dziś…
Porwany przez diabły z karczmy „Rzym” – czarownik Twardowski istniał naprawdę!
Chciał przechytrzyć samego Szatana. Mistrz Jan Twardowski marzył o recepturze, która pozwoli mu wytwarzać złoto. By ją zdobyć nie bal się zawrzeć paktu z siłami nieczystymi. Uzyskał nadprzyrodzone moce, a warunek z cyrografu był tylko jeden – czart...
Czy polska folklorystyka narodziła się w… więzieniu?
Po utracie niepodległości przez Rzeczpospolitą, Polacy stanęli przed trudnym zadaniem walki o zachowanie narodowej kultury. Pod koniec XVIII wieku pojęcie narodu powszechnie utożsamiane było przez polskich intelektualistów z państwową suwerennością. Zniknięcie państwa polskiego z mapy Europy, zmusiło polskich...
Czy nieśmiertelny golem, symbol czesko-żydowskiej kultury, narodził się w Polsce?
Czy Golem, gliniany olbrzym znany z czeskich podań i legend, w istocie należy do polskiego dziedzictwa kulturowego? Okazuje się, że w historii o nieśmiertelnym stworze ukształtowanym na podobieństwo człowieka znajdziemy wątki, które mogą na to wskazywać. Praski golem,...
Na wpół-powieszona Mary – przerażająca historia kobiety, której zadedykowano “Opowieść podręcznej”
“Opowieść podręcznej”, autorstwa Margaret Atwood, została zadedykowana szerzej nieznanej Mary Webster. I choć fabuła tej bestsellerowej książki, przedstawiająca historię antyutopijnego kraju, mrozi krew w żyłach, to losy Mary są równie przerażające. Jej historia wydarzyła się w małym miasteczku...
Dziwna choroba włoskich chłopów. Taniec do upadłego wywołany… ukąszeniem pająka?
Mieszkańcy włoskiej Apulii, położonej na wschodnim wybrzeżu Półwyspu Apenińskiego, padali ofiarą tajemniczej choroby… Która zmuszała ich do długich zabaw pełnych tańca i hulanek!
Parodia higieny na wersalskim dworze. Ludwik XIV wykąpał się… dwa razy w życiu!
Wersal powszechnie kojarzy nam się z przepychem, bogactwem i luksusem. Architektonicznie skojarzenia te są jak najbardziej słuszne, jednak najczęściej nie pamiętamy, że na dworze panował potworny… smród, a samego Ludwika XIV męczyły najróżniejsze choroby. Jak Król Słońce dbał...
Powstanie potępionych. Dlaczego powstanie listopadowe krytykował sam papież?
Papież, kanclerz i car, to niebezpieczne połączenie. Gdy dołożyć do niego groźbę klątwy, rozbudowaną siatkę agentów i 400-tysięczną armię, połączenie to staje się walcem miażdżącym wszystko na swojej drodze.
Ambitny lekarz zalecał kąpiele nawet… raz w tygodniu! Walka z kołtunem bez wyobrażeń, czyli medyczna wojna Ludwika Perzyny
Jeszcze w ostatnich latach XVIII wieku, wśród ludności wiejskiej zamieszkującej teren Polski nad medycyną królował zabobon i ludowy obrządek. Leczenie mogło mieć rozmaite skutki, choć niestety najczęściej jedynie pogarszało stan zdrowia pacjenta. Na szczęście znalazł się lekarz, który...
Tajemnice Pałacu Saskiego. Co kryją piwnice, śmietniki i latryny?
Nic tak nie cieszy archeologów jak odkrywane śmietniki i latryny. To, co można w nich znaleźć, to często prawdziwe skarby. Czasami bywa tak, że odkopywane przedmioty mają dużą wartość nie tylko historyczną, lecz także materialną.
Kto i dlaczego ukradł ciało Michała Anioła?
18 lutego 1564 roku w wieku 88 lat w Rzymie umiera Michał Anioł. Obok Leonarda da Vinci i Rafaela Santiego był jednym z najważniejszych artystów epoki renesansu. Co stało się z jego ciałem po śmierci?
Kazimierz Pułaski. Bohater(ka?) dwóch narodów
Konfederata barski, niedoszły królobójca, emigrant, jeden z najzdolniejszych dowódców wojskowych. Kazimierz Pułaski herbu Ślepowron. Jak wyglądało dość burzliwe życie bohatera dwóch narodów?
Historia spraw sercowych, czyli jak człowiek dochodził, co ma w środku
Bijący w naszych klatkach piersiowych organ jest kluczowy dla funkcjonowania organizmu. Od najdawniejszych czasów domyślano się jego istnienia, ale zasada funkcjonowania i rola serca długo pozostawały zagadką. Jak wyglądała historia odkrywania naszej „centralnej pompy”?
Zapomniana medycyna Ameryki Południowej
Niewiele dziś wiadomo na temat cywilizacji starożytnych Azteków. Nieliczne znaleziska archeologiczne pozwalają jednak sądzić, że była równie krwawa, co… zaawansowana medycznie!
Najdziwniejsze zbroje w historii
Ochrona ciała jest naturalnym zjawiskiem. Instynktownie bronimy się przed uszkodzeniem organizmu; za pomocą odruchów bezwarunkowych albo specjalnie przygotowanych części garderoby. Różne dyscypliny sportu współcześnie chętnie wykorzystują wszelkiej maści ochraniacze. Wiadomo – zdrowie jest najważniejsze. Taka myśl przyświecała również...