fot.domena publiczna Fragment obrazu Witolda Piwnickiego „Bitwa pod Cecorą”

Cecora (18 września – 6 października 1620) – bitwa stoczona pomiędzy Polską i siłami tatarsko-tureckimi w toku tak zwanej wojny chocimskiej (1620-1621).

Rywalizacja o wpływy w Mołdawii sprawiła, że w drugim dziesięcioleciu XVII w. stosunki Rzeczypospolitej z Turcją stawały się coraz bardziej napięte. Latem 1620 hetman wielki koronny Stanisław Żółkiewski wkroczył do Mołdawii i stanął obozem pod Cecorą nad Prutem. Jego siły wynosiły ok. 10 tys. ludzi, w tym 3 tys. wojska kwarcianego, 1,4 tys. piechoty, 1,5 tys. lisowczyków, 1 tys. posiłkowych wojsk mołdawskich oraz poczty magnatów kresowych.

14 września nadciągnęły wojska tatarsko-tureckie pod wodzą Iskender-baszy w sile 13 tys. ludzi. Do pierwszych utarczek doszło 18 września, ale dopiero nazajutrz Żółkiewski postanowił stoczyć bitwę przed obozem. Polski szyk bojowy tworzyła jazda ubezpieczona na skrzydłach dwoma taborami, złożonymi z 50–60 wozów. Każdy z taborów obsadzony był 700–800 piechoty z 8 lekkimi działkami i kilkunastoma hakownicami na wozach. Tyły szyku zabezpieczały działa pozostawione w obozie oraz wydzielone oddziały jazdy.

W starciu czołowym husaria zepchnęła centrum szyku tureckiego, jednak prawoskrzydłowy tabor wysunął się zbyt daleko do przodu, wytwarzając znaczną lukę na prawym skrzydle. W tę właśnie lukę wpadli Tatarzy i uderzyli na tyły wojsk polskich. W powstałym zamieszaniu jazda polska wraz z taborem lewoskrzydłowym wycofała się do obozu. Tabor prawoskrzydłowy został jednak zniszczony. W rezultacie bitwa została przegrana, a straty polskie wyniosły 1000–1200 ludzi poległych lub wziętych do niewoli. W nocy z 20 na 21 września większość pocztów prywatnych samowolnie rozpoczęła przeprawę przez Prut, w trakcie której część ludzi się potopiła, część została wzięta do niewoli tatarskiej, a część powróciła do obozu. Po bezowocnej próbie rokowań Żółkiewski podjął decyzję przebicia się przez wojska turecko-tatarskie. 29 września wyruszył hetman ubezpieczonym taborem ku granicom Rzeczypospolitej. Do 6 października tabor, mimo ataków, posuwał się naprzód i dotarł na odległość 10 km od granicy. Tu Polacy czując się już znacznie bezpieczniej, a bojąc się sądu hetmańskiego za wcześniejszą niesubordynację, w nocy rozerwali tabor i małymi grupkami poczęli przebijać się ku granicy.

W walce z Tatarami większość wojska wraz z Żółkiewskim poległa, inni, jak hetman polny koronny Stanisław Koniecpolski, dostali się do niewoli. Zachęceni zwycięstwem Tatarzy przeprawili się przez Dniestr i ruszyli w głąb kraju, docierając aż po San.

Autor hasła:

Dr Jerzy Ronikier – historyk kultury i mentalności. Pracował w Instytucie Zarządzania oraz Instytucie Informacji Naukowej i Komunikacji Społecznej Uniwersytetu Jagiellońskiego. Autor pracy „Hetman Adam Sieniawski i jego regimentarze. Studium z historii mentalności szlachty polskiej 1706-1725”. Zmarł w 2013 roku.

Źródło:

Powyższe hasło ukazało się pierwotnie w publikacji książkowej Bitwy polskie. Leksykon (Wydawnictwo Znak 1999) przygotowanej przez wykładowców Uniwersytetu Jagiellońskiego: Tomasza Gąsowskiego, Jerzego Ronikiera, Piotra Wróbla i Zdzisława Zblewskiego. Zdanie wprowadzające pochodzi od redakcji.

Dowiedz się więcej o bitwie pod Cecorą: