Historia kultury i sztuki
Powiedzenie „jak Filip z Konopi”. Kim był ten cały Filip i co miał wspólnego z konopiami?
XIX-wieczna kronika rzuca światło na historię przestrzegającą przed politycznym nierozgarnięciem i zbędnym gadulstwem. Prawdziwa geneza powiedzenia „wyskoczyć jak Filip z Konopi” okazuje się jednak o wiele bardziej prozaiczna.
Arcydzieło Tycjana zostało uszkodzone po tym, jak spadło ze ściany zakrystii hiszpańskiego kościoła
Tycjan, jeden z czołowych przedstawicieli malarstwa renesansowego, pozostawił po sobie wiele niezwykłych płócien o tematyce religijnej. Namalowana przez niego scena ukrzyżowania, która zdobiła ścianę hiszpańskiej zakrystii, właśnie nieomal uległa zniszczeniu.
Trzysta worków paszy dla wielbłądów. Skąd się wzięła kawa w Europie?
Statystyczny Europejczyk wypija dziennie 4 filiżanki kawy, co daje 160 litrów na osobę w ciągu roku. Wielu wprost nie wyobraża sobie dnia bez tego napoju. Tymczasem jego kariera na naszym kontynencie to stosunkowo świeża sprawa. I wszystko to...
„Pokolenie pryszczatych”. Kogo tak nazywano i dlaczego?
Było to pokolenie, które „z bezmyślności uczyniło program. [Pryszczaci] rezygnowali z myślenia na rzecz ideologii”.
„Jakiś wariat co godzinę grał z wieży na trąbie”. Dlaczego w Krakowie wciąż grają hejnał?
Hejnał rozbrzmiewa od setek lat. Kiedyś wyznaczał godziny otwierania i zamknięcia bram miejskich i ostrzegał przed niebezpieczeństwami. Dzisiaj nie służy niczemu. Dlaczego nigdy z niego nie zrezygnowano?
Ludzie zostali zaprojektowani do picia (Mark Forsyth „Krótka historia pijaństwa”)
Historia ludzi to historia alkoholu – twierdzi Mark Forsyth i próbuje prześledzić, jak napoje wyskokowe od zarania dziejów wpływały na los pojedynczych ludzi i całych imperiów. Okazuje się to nie lada wyzwaniem, zwłaszcza, że autor chce tworzyć książkę...
Najważniejsza droga w Europie. Niedostępna, niebezpieczna i nieodzowna
Jej budowę można porównać do stawiania nawy wspaniałej gotyckiej katedry. Przez tysiąclecia stanowiła szlak niedostępny czy wręcz nieznany. Potem stała się najważniejszym szlakiem biegnącym z północy na południe Europy. O tym wszystkim pisze profesor Norman Davies.
Czy archeologom rzeczywiście udało się właśnie znaleźć grób Urszulki Kochanowskiej?
Jednym z najpiękniejszych przykładów polskiej poezji są treny autorstwa Jana Kochanowskiego, które napisał on po śmierci swojej ukochanej córki Urszuli. Do tej pory nie wiadomo było, gdzie unieśmiertelniona dzięki wierszom ojca dziewczynka spoczywa. Być może właśnie odkryto jej...
Prowokatorka, celebrytka czy kobieta wyzwolona? („Gattora. Życie Leonor Fini” Dorota Hartwich)
Dla jednych kobieta wyzwolona. Dla innych prawdziwy demon. Nikt jednak nie przeczył jej niezwykłej piękności, która inspirowała artystów. Opowieść o Leonor Fini to historia życia, które przepełnione artyzmem, samo stało się dziełem sztuki.
Skarby Rockefellerów sprzedane za bajeczną kwotę. Czy właśnie pobito aukcyjny rekord?
Rodzina Rockefellerów dzięki swojemu niezwykłemu bogactwu stała się synonimem luksusu. I to nie bez przyczyny. Wyposażenie należących do niej domów oraz jej kolekcja dzieł sztuki są absolutnie niezwykłe. Właśnie zostały sprzedane przez najsłynniejszy dom aukcyjny na świecie.
Średniowieczny zamek zamieniony w wielkiego trzmiela? Lokalni mieszkańcy oburzeni
Promocja sztuki przybiera na świecie najróżniejsze formy. Na przykład… wielkiego średniowiecznego trzmiela, w którego zamieniona została piękna cytadela w Carcassonne. Mieszkańcy nie są zadowoleni.
Siedem polskich grzechów głównych. Jakie są nasze największe wady narodowe?
Wielkie improwizacje i autorasizm. Najlepiej podlany gorączką romantyczną. Polacy mają swoje dobre strony, ale te akurat do nich nie należą. Jakie są nasze największe przywary i czy zawsze tacy byliśmy?
Gdzie się podziały tamte prywatki. Jak bawili się Polacy w epoce Gomułki?
Muzyka z gramofonu „Bambino” lub szlagiery grane wieczorami w Radiu Luksemburg. Parunastu znajomych, dziewczyny i okazja, by „poczuć się sobą”.
Literatura womitalna. Co to takiego?
Nadszedł czas Wielkich Torsji. Womitujmy przeto, bowiem womity są zdrowiem samym. Niech wrą w brzuchach oczyszczające fermenty – pisał w październiku 1955 roku Ludwik Flaszen.
Krasnoludki w walce ze smurfami. Czym była Pomarańczowa Alternatywa?
Widok watahy „smurfów”, niezdarnie uganiających się za zwinnymi krasnoludkami w czerwonych czapeczkach, skutecznie ośmieszył nie tylko funkcjonariuszy „sił ładu i porządku”, ale także ich mocodawców, czyli rządzącą ekipę gen. Jaruzelskiego.
Zainspirował Homera, rzucił światło na biblijne opowieści. Co warto wiedzieć na temat eposu o Gilgameszu?
Podobieństwa między utworami Homera a mezopotamskim eposem o Gilgameszu są niewątpliwe. Czy słynny bard odgapiał od Babilończyków?
„Królom był równy”. O kim Józef Piłsudski wypowiedział się w ten sposób?
Współcześni go nie doceniali. Co innego marszałek. Jeśli był czyimś – jak byśmy to dzisiaj ujęli – fanem, to właśnie Juliusza Słowackiego.
Zakazane książki, prohibity. Komu wolno było za komuny czytać nieprawomyślne publikacje?
Książki, które „nie są przeznaczone do rozpowszechniania ze względu na dobro i interes PRL” mogły być składowane tylko w ściśle wybranych bibliotekach. Mało komu było wolno po nie sięgać. A jeszcze węższej garstce wybrańców – dzielić się zaczerpniętą...
Czy „inteligencja” zrobiła coś dobrego dla Polski?
O przynależności do inteligencji nie decydowało pochodzenie, wykształcenie ani zawód. Pojawiła się w XIX wieku, wypełniając polityczną próżnię, pozostawioną przez nieobecną szlachtę i słabe mieszczaństwo. I odegrała w historii Polski niepoślednią rolę. Jaką dokładnie? I kim właściwie był...
„Boże, coś Polskę przez tak liczne wieki…”. Ta słynna pieśń powstała jako hymn na cześć rosyjskiego cara Aleksandra I
Zaraz po tym, jak Rosjanie zburzyli wszelkie nadzieje na niepodległą Polskę, powstała pieśń dziękująca carowi… za „wolną Ojczyznę”. Dlaczego Polacy pokładali tak wielkie nadzieje w rosyjskim samodzierżcy, Aleksandrze I?
Produkcyjniak. Staliniści kochali ten gatunek sztuki. Łatwo zrozumieć dlaczego
„Bumelanci poprawiają się albo zostają zdemaskowani jako agenci obcego wywiadu, inteligencki inżynier odchodzi w siną dal, sabotażystów chwytają tuż nad granicą czujne władze bezpieczeństwa”. Oto stalinowski produkcyjniak w najczystszej postaci.
Jak zdobyć własny czołg? Były dyrektor muzeum wyjaśnia jak pozyskiwał najcenniejsze eksponaty
Pamiątek przeszłości można szukać wśród ludzi i w innych muzeach. Albo… na Komendzie Głównej Policji. Na pewno przydaje się nieco szczęścia. Ale przede wszystkim, jak pokazuje historia eksponatów z wystawy Muzeum II Wojny Światowej, trzeba mieć oczy szeroko otwarte.
Pierwsze TAKIE muzeum. Kulisy powstania Muzeum Powstania Warszawskiego
Flagowe polskie muzeum historyczne od lat przedstawiane jest jako wzór do naśladowania. Wszelkie głosy krytyki traktuje się jak atak na rodzimy patriotyzm i lekceważenie polskiego męczeństwa. Czy o Muzeum Powstania Warszawskiego naprawdę trzeba mówić jak o zmarłych –...
Czy to na pewno naziści zagrabili najwięcej w trakcie II wojny światowej?
W tej kwestii nie ma narodu całkowicie niewinnego. Grabili wszyscy. Jedni marzyli o stworzeniu monumentalnego muzeum. Inni traktowali to jako przedłużenie reparacji wojennych. Czy można wskazać, kto wziął najwięcej?
Socrealizm w Polsce. Kultura ręcznie sterowana
Stalinistom marzyła się sztuka kołchozowa. Tworzona na polecenie władz, ściśle reglamentowana i niezmiennie służąca celom propagandowym. Socrealizm w Polsce obowiązywał przez niemal dekadę. Ale skutki dało się odczuć nawet kilkadziesiąt lat później.