Twoja Historia

Portal dla tych, którzy wierzą, że przeszłość ma znaczenie. I że historia to sztuka dyskusji, a nie propagandy.

Bitwa nad Bzurą (9–18 września 1939)

Wielkopolska Brygada Kawalerii we wrześniu 1939 roku.

fot.domena publiczna Wielkopolska Brygada Kawalerii we wrześniu 1939 roku.

Bitwa nad Bzurą, Bitwa pod Kutnem, Kutno (9–18 września 1939) – największa bitwa kampanii wrześniowej, stoczona na Równinie Kutnowskiej, na zachód od Warszawy, przez połączone siły armii „Poznań” i „Pomorze” pod ogólnym dowództwem generała Stanisława Kutrzeby z jednostkami 8 i 10 Armii niemieckiej wchodzącymi w skład Grupy Armii „Süd” (dowódca – generał pułkownik Gerd von Rundstedt).

8 września obie armie polskie, wycofując się z zachodu i północnego zachodu w kierunku na Warszawę, osiągnęły północny brzeg Bzury. Tego dnia generał Kutrzeba przedstawił naczelnemu wodzowi Rydzowi-Śmigłemu plan operacji zaczepnej, której celem miało być zniszczenie lewego skrzydła zmierzającej ku Warszawie 8 Armii niemieckiej (dowódca – generał Johannes Blaskowitz). W ramach tego planu skoncentrowana nad górną Bzurą Grupa Operacyjna generała brygady Edmunda Knoll-Kownackiego (14, 17 i 25 Dywizja Piechoty) wykonała 9 września uderzenie na rozwiniętą wzdłuż południowego brzegu Bzury niemiecką 30 Dywizję Piechoty i zadawszy jej poważne straty, zajęła Górę św. Małgorzaty, Bryski, Łęczycę i Piątek. Natarcie to było kontynuowane także w dniach następnych (I faza bitwy: 9–12 września), jednakże mimo szeregu lokalnych sukcesów strona polska nie zdołała rozbić na tym odcinku obrony niemieckiej.

W tej sytuacji, pod wpływem wiadomości, że sąsiadująca od południa z Armią „Poznań” Armia „Łódź” wycofała się w rejon twierdzy Modlin, generał Kutrzeba wydał 12 września rozkaz wycofania się Grupy Operacyjnej generała Knoll-Kownackiego na północny brzeg Bzury oraz przegrupowania wojsk polskich celem podjęcia próby przebicia się do Warszawy (II faza bitwy: 1315 września).

Dowodzone przez generała dywizji Władysława Bortnowskiego (dowódca Armii „Pomorze”) zgrupowanie w składzie: 4, 16 i 26 Dywizje Piechoty oraz Wielkopolska Brygada Kawalerii, miało wykonać uderzenie znad dolnej Bzury w kierunku na Łowicz–Skierniewice oraz uchwycić Sochaczew i otworzyć drogę na Puszczę Kampinoską. Natarcie to, rozpoczęte rankiem 14 września, już po kilku godzinach zostało zatrzymane rozkazem generała Bortnowskiego, obawiającego się, że koncentrująca się w rejonie Sochaczewa niemiecka 4 Dywizja Pancerna może wedrzeć się na nieosłonięte tyły wojsk polskich. W ciągu następnego dnia całość sił Armii „Pomorze” przeszła do obrony na linii dolnej Bzury, podczas gdy oddziały Armii „Poznań” zajmowały pozycje wyjściowe do podjęcia próby przebicia się w kierunku na Kampinos i Warszawę. W tym samym czasie przygotowania do zniszczenia okrążonego zgrupowania generała Kutrzeby zakończyły wojska niemieckie, które 16 września rozpoczęły od wschodu (z rejonu Sochaczewa) atak na pozycje polskie (trzecia faza bitwy: 16–18 września).

W trakcie dwudniowych walk obie armie polskie zostały rozbite, a podjęta w nocy z 16 na 17 września przez Armię „Poznań” próba wyrwania się z okrążenia nie powiodła się. W następnych dniach poszczególne oddziały polskie usiłowały na własną rękę przebijać się w kierunku stolicy, tocząc krwawe walki w rejonie Puszczy Kampinoskiej. Do Warszawy dotarły jedynie nieliczne jednostki (Wielkopolska oraz Podolska Brygada Kawalerii oraz część 15 i 25 Dywizji Piechoty) wraz z generałem Kutrzebą i jego sztabem. Generał Bortnowski oraz zdecydowana większość oddziałów armii „Pomorze” dostała się w dniach 18–22 września do niewoli. Bitwa nad Bzurą zakończyła się klęską wojsk polskich, zmusiła jednak Niemców do zmiany planów operacyjnych i odwlekła moment zdobycia przez nich Warszawy.

Autor hasła:

Dr hab. Zdzisław Zblewski historyk, doktor habilitowany nauk humanistycznych. Wykładowca Instytutu Historii Uniwersytetu Jagiellońskiego. Specjalista z zakresu dziejów Polski Ludowej i ruchów opozycyjnych tego okresu. Autor takich prac jak „Między wolną Polską a siedemnastą republiką” czy „Utopia nad Wisłą. Historia Peerelu”.

Źródło:

Powyższe hasło ukazało się pierwotnie w publikacji książkowej Bitwy polskie. Leksykon (Wydawnictwo Znak 1999) przygotowanej przez wykładowców Uniwersytetu Jagiellońskiego: Tomasza Gąsowskiego, Jerzego Ronikiera, Piotra Wróbla i Zdzisława Zblewskiego. Zdanie wprowadzające pochodzi od redakcji.

Materiały na temat bitwy nad Bzurą z portalu CiekawostkiHistoryczne.pl:

Manewr Kutrzeby zupełnie zaskoczył Niemców. Zdjęcie poglądowe.

artykuł | 07.04.2019 | Autor:

We wrześniu 1939 roku Polacy nie tylko się bronili. Ofensywna akcja nad Bzurą wzbudziła podziw nawet wśród Niemców!

Bitwę nad Bzurą niemiecki generał określił jako „jedną z największych, najbardziej wyniszczających bitew wszech czasów”. Polacy zaskoczyli żołnierzy Wehrmachtu i przez chwilę wydawało się, że mają szansę na zwycięstwo. Nie wszystko poszło jednak według planu.

Polska piechota.

artykuł | 28.09.2010 | Autor:

Może Polski nie ma, ale propagandy nikt nam nie odbierze!

Świat z wielką uwagą obserwował upadek II RP i niespodziewany sojusz niemiecko-radziecki. Podczas gdy zachodni politycy i społeczeństwa starały się ogarnąć sytuację, w Europie brakowało jednolitego polskiego głosu. Dopiero 12 października 1939 roku rząd W. Sikorskiego wydał „Instrukcję dla biur prasowych przy Ambasadach i Konsulatach Generalnych” – miało to być oficjalne polskie stanowisko odnośnie przegranej w kampanii wrześniowej.

Wybrane bitwy kampanii wrześniowej: