Obrona Warszawy (8–28 września 1939)

fot.Narodowe Archiwum Cyfrowe/domena publiczna Warszawiacy musieli zmagać się z nalotami niemieckich samolotów w czasie obrony miasta.

Obrona Warszawy, Warszawa (8–28 września 1939) – bitwa powietrzno-lądowa stoczona w obronie stolicy w toku kampanii wrześniowej 1939 roku.

8 września jednostki XVI Korpusu Pancernego 10 Armii niemieckiej dotarły od południowego zachodu do podwarszawskich miejscowości Grójec, Raszyn, Piaseczno i Pruszków, a w godzinach popołudniowych usiłowały zająć stolicę z marszu, atakując pozycje obrońców na przedmieściach Ochoty. Garnizon Warszawy pod dowództwem generała brygady Waleriana Czumy odparł ten atak, podobnie jak i ataki 4 Dywizji Pancernej w dniu następnym, zadając przeciwnikowi poważne straty.

W obliczu bezpośredniego zagrożenia miasta, 8 września utworzona została Armia „Warszawa” (dowódca – generał dywizji Juliusz Rómmel), której jedynym zadaniem była obrona stolicy. Obok załogi miasta, w jej skład weszły wszystkie jednostki broniące linii Wisły od ujścia Pilicy po twierdzę Modlin oraz linii dolnej Narwi od Modlina po Zegrze. W trakcie walk o miasto oddziały wojskowe uzyskały znaczne wsparcie ze strony ludności cywilnej stolicy, reprezentowanej przez jej komisarycznego prezydenta Stefana Starzyńskiego, mianowanego komisarzem cywilnym obrony Warszawy. Rozpoczęcie 9 września bitwy nad Bzurą spowodowało przejściowe zmniejszenie się niemieckiego nacisku na Warszawę, jednak już 15 września stolica została całkowicie okrążona od wschodu przez jednostki 3 Armii.

Nieprzyjaciel przystąpił ponownie do zdobywania miasta dopiero po likwidacji polskiego zgrupowania w Puszczy Kampinoskiej. 25 września Niemcy przeprowadzili artyleryjskie i lotnicze przygotowanie do szturmu generalnego. Następnego dnia do ataku na umocnienia polskiego odcinka „Zachód” broniącego lewobrzeżnej Warszawy (dowódca – pułkownik dyplomowany Marian Porwit) ruszyły XI i XIII Korpus Armijny ze składu 8 Armii, natomiast na Pragę, bronioną przez załogę odcinka „Wschód” (dowódca – generał brygady Juliusz Zulauf), nacierał I oraz część II Korpusu Armijnego ze składu 3 Armii. Dowództwo nad całością sił niemieckich szturmujących miasto sprawował dowódca 8 Armii – generał Johannes Blaskowitz.

Mimo znacznej przewagi liczebnej oraz technicznej przeciwnika, około 120 tysięcy żołnierzy polskich odparło zarówno szturm z 26 września, jak i natarcia ponawiane przez Niemców w dniu następnym. Mimo to, w obliczu poważnych strat własnych (żołnierze – 2 tysiące poległych i około 16 tysięcy rannych, ludność cywilna – 10 tysięcy zabitych i około 50 tysięcy rannych), 28 września dowództwo obrony Warszawy podjęło decyzję o kapitulacji.

Autor hasła:

Dr hab. Zdzisław Zblewski – historyk, doktor habilitowany nauk humanistycznych. Wykładowca Instytutu Historii Uniwersytetu Jagiellońskiego. Specjalista z zakresu dziejów Polski Ludowej i ruchów opozycyjnych tego okresu. Autor takich prac jak „Między wolną Polską a siedemnastą republiką” czy „Utopia nad Wisłą. Historia Peerelu”.

Źródło:

Powyższe hasło ukazało się pierwotnie w publikacji książkowej Bitwy polskie. Leksykon (Wydawnictwo Znak 1999) przygotowanej przez wykładowców Uniwersytetu Jagiellońskiego: Tomasza Gąsowskiego, Jerzego Ronikiera, Piotra Wróbla i Zdzisława Zblewskiego. Zdanie wprowadzające pochodzi od redakcji.