Najważniejsze rocznice

fot.Aleksander Lesser/domena publiczna Aleksander Jagiellończyk panował w latach 1501-1506.

12 grudnia 1501 roku Aleksander Jagiellończyk został koronowany na króla Polski. Panował do 1506 roku.

Aleksander, czwarty syn Kazimierza IV Jagiellończyka i Elżbiety Rakuszanki, już od śmierci ojca rządził Wielkim Księstwem Litewskim. Objęcie przez niego także polskiego tronu, który odziedziczył po zmarłym bracie, Janie Olbrachcie, oznaczało przywrócenie zerwanej de facto w 1492 roku unii personalnej między Koroną i Litwą.

By uzyskać zgodę polskiej szlachty na koronację, nowy król musiał pójść na szereg ustępstw. 25 października 1501 roku wydał w Mielniku przywilej, w którym zobowiązał się do uzyskiwania zgody rady królewskiej na nominację kandydatów na kluczowe urzędy w państwie. Dokument też gwarantował jego poddanym prawo do wypowiedzenia monarsze posłuszeństwa, jeśli uznają, że działa on przeciwko Rzeczpospolitej.

Ceremonia koronacji odbyła się tradycyjnie w katedrze wawelskiej. Poprowadził ją rodzony brat Aleksandra, Fryderyk Jagiellończyk. Na uroczystości obecna była również matka nowego monarchy.

12 grudnia 1970 roku polska Rada Ministrów podjęła decyzję „o zmianie cen detalicznych całego szeregu wyrobów”, dlatego znacznie podrożało wiele podstawowych artykułów spożywczych. Decyzja ta, podjęta w okresie przedświątecznym, wywołała ogromne niezadowolenie społeczne, którego wyrazem stał się zapoczątkowany 14 grudnia tego roku protest robotników Stoczni Gdańskiej im. Lenina. Protest w ciągu następnych kilku dni ogarnął także inne miasta Wybrzeża i szybko przybrał formę gwałtownych walk ulicznych z oddziałami milicji, ­ ZOMO i wojska.

Zdesperowany i nie panujący nad sytuacją Gomułka podjął 15 grudnia „decyzję w sprawie użycia broni przez oddziały porządkowe i wojsko”. Decyzja Gomułki doprowadziła do wielu tragedii, m.in. 16 grudnia w Gdańsku, 17 grudnia w Gdyni oraz 17 i 18 grudnia w Szczecinie. Łącznie podczas protestów robotniczych na Wybrzeżu zginęły, według oficjalnych danych, 44 osoby, a 1164 odniosły rany.

Wydarzenia grudniowe, zwane też Polskim Grudniem ’70, doprowadziły do upadku ekipy Gomułki, który podczas obradującego 20 grudnia 1970 VII Plenum KC PZPR utracił funkcję I sekretarza na rzecz przywódcy grupy ­ technokratów Edwarda Gierka. Trzy dni później Piotr Jaroszewicz zastąpił Józefa Cyrankiewicza (­ Żelazny Józef) na stanowisku premiera, jednak ogłoszoną 12 grudnia podwyżkę cen anulowano dopiero 15 lutego 1971, po kilkudniowym strajku łódzkich włókniarek (notka autorstwa dr. hab. Zdzisława Zblewskiego).