Mity, przekłamania i propaganda

„Nie wszyscy wierzą, że Holokaust naprawdę się wydarzył” – dyrektor szkoły usunięty ze stanowiska za kontrowersyjne wypowiedzi
„Nie mogę stwierdzić, że Holokaust był prawdziwym, historycznym wydarzeniem; nie mam do tego kompetencji jako pracownik systemu szkolnictwa” – oznajmił dyrektor jednej z amerykańskich szkół średnich. Tłumaczył, że w ten sposób zachowuje „polityczną neutralność” względem niemieckiego ludobójstwa. Za...

Kto tak naprawdę ją wymyślił? Krótka historia propagandy według Normana Daviesa
Jej rozkwit przypada na XX wiek, kiedy w systemach totalitarnych media jednogłośnie wpajały obywatelom narzucone przez władzę przekonania. Ale propagandyści działali już wiele wieków przed tym, jak bolszewicy i naziści wkroczyli na scenę historii. Gdzie zrodziła się współczesna...

Jak nazistowska propaganda przedstawiała Polaków? Zbadano materiały szkoleniowe niemieckiej policji w Generalnym Gubernatorstwie
„Służba w Polsce jest służbą we wrogim kraju” – podkreślali oficerowie SS, odpowiedzialni za szkolenie niemieckiej Policji Porządkowej. I robili wszystko, by przeciętny funkcjonariusz traktował mieszkańców okupowanej strefy jak zwierzęta. A nawet gorzej.

Czy Polska rzeczywiście była przedmurzem chrześcijaństwa?
Hasło jako pierwszy rzucił papież, który wcale nie słynął z sympatii do Polaków. Słowo-wytrych, mit, czy może jednak rzeczywistość?

Mistrz propagandy w XVIII wieku. Jak Stanisław August Poniatowski obrócił próbę porwania na własną korzyść?
3 listopada 1771 roku konfederaci porwali Stanisława Augusta Poniatowskiego. Sprytny król zdołał jednak przeciągnąć sprawców na swoją stronę i już następnego dnia odzyskał wolność. Wkrótce też zaczął wykorzystywać nieudany zamach dla własnych celów. Co na tym zyskał?

Historyk IPN atakuje Barbarę Engelking za książkę o mordach polskich chłopów na Żydach. Czy słusznie?
Profesor Barbara Engelking w książce „Jest taki piękny słoneczny dzień. Losy Żydów szukających ratunku na wsi polskiej 1942–1945” opisała wiele wstrząsających przypadków spontanicznego uczestnictwa polskich chłopów w dziele mordowania Żydów. Wiarygodność przynajmniej części tych relacji podważa jednak w...

Ten nazistowski „męczennik” w rzeczywistości był... alfonsem, który zginął podczas kłótni o prostytutkę
W 1929 roku Horst Wessel, dowódca berlińskiej bojówki SA, napisał pieśń, która stała się drugim hymnem III Rzeszy. A to dlatego, że zginął z rąk komunistów. Naziści natychmiast uznali go za męczennika. Nikomu nie przeszkadzało, że w rzeczywistości...

Heinrich Hoffmann. Jak osobisty fotograf Hitlera zapewnił mu władzę?
31 stycznia 1933 roku po wygranych wyborach Hitler objął władzę jako kanclerz Niemiec. Ten spektakularny sukces nie byłby jednak możliwy, gdyby nie jeden człowiek, jego osobisty fotograf, Heinrich Hoffmann. Jak za pomocą zdjęć otworzył przyszłemu Führerowi drogę na...

Polskie Radio w Londynie. Jak daleko sięgała brytyjska wojenna cenzura?
Rząd na emigracji kontaktował się z Polakami w kraju między innymi za pośrednictwem Polskiego Radia i BBC. Politycy musieli jednak godzić się na ingerencję brytyjskich cenzorów. A ta nie zawsze była skromna – zwłaszcza po tym, jak w...

Czy Sowieci podmienili Bieruta na jego sobowtóra?
Przez lata partyjni oficjele śledzili każdy krok Bolesława Bieruta. I to nie tylko dlatego, że był bliskim współpracownikiem Stalina. Patrzyli mu na ręce, ponieważ szukali dowodów na to, iż prezydent w rzeczywistości jest… sobowtórem! Ale co w takim...

Kto naprawdę postrzygł Siemowita? Profesor Karol Modzelewski uzupełnia słowiańską mitologię o dwa nowe bóstwa
Tajemnicza para gości, która zgodnie z przekazem Galla Anonima zawitała do Piasta i Rzepki i nadała imię ich synowi, przez wieki kojarzona była z chrześcijańskimi świętymi. Karol Modzelewski doszukuje się jednak w legendzie śladów wcześniejszych wierzeń – i...

W języku angielskim do dziś mówi się, że wszyscy biali to przedstawiciele „rasy kaukaskiej”. Skąd wzięła się ta dziwaczna nazwa?
„Historia pokazuje, że wszelka cywilizacja wywodzi się od rasy białej, a społeczność może osiągnąć wyżyny wielkości i intelektu o tyle tylko, o ile zdoła zachować krew szlachetnej rasy” – pisano w roku 1855. Te poglądy nadal kształtują naszą...

Dlaczego Rosja do dzisiaj nie poradziła sobie z utratą imperium?
Dzieje Rosji to dzieje „zbierania ziem ruskich” – twierdzi znany historyk. Jego zdaniem w historii potężnego wschodniego państwa nacjonalizm i imperializm splotły się tak mocno, że dzisiaj jego mieszkańcom trudno pogodzić się z obecnymi granicami. Jak groźne mogą...

Czy Włodzimierz Wielki był założycielem Rosji?
Żyjącego w X wieku Włodzimierza Wielkiego uznają za swojego praprzodka zarówno Ukraińcy, jak i Rosjanie. Choć wspólne korzenie mogą łączyć, to zwłaszcza w ostatnich latach Kijów i Moskwa wzajemnie zarzucają sobie kradzież średniowiecznej historii.

Jak NSDAP zbudowała swą potęgę w III Rzeszy? Niebagatelną rolę odegrały w tym doroczne zjazdy partii
Zjazdy partii nazistowskiej, odbywające się każdego października w bawarskiej Norymberdze, były jednym z najważniejszych punktów w kalendarzu III Rzeszy. Stanowiły niezapomniany polityczny spektakl, a jednocześnie umożliwiały uczestnikom złożenie deklaracji wiary w narodowy socjalizm.

„Lewactwo zabija” – w kontrowersyjnym wpisie konserwatywna partia próbowała powiązać Holokaust z lewicą
Przy okazji Międzynarodowego Dnia Pamięci o Ofiarach Holokaustu, obchodzonego na całym świecie 27 stycznia, wiele osób i instytucji zabrało głos, by upamiętnić miliony Żydów pomordowanych przez hitlerowców w czasie II wojny światowej. Wypowiedzieć się na ten temat postanowiła...

Spekulacje dotyczące Rudolfa Hessa raz na zawsze ucięte. Badania DNA rozprawiają się z teorią spiskową
Po raz kolejny badania DNA okazały się nieocenioną pomocą dla historyków. Przez kilkadziesiąt lat wśród miłośników teorii spiskowych krążyła opowieść o tym, że zamiast Rudolfa Hessa, człowieka nr 3 Trzeciej Rzeszy, w więzieniu siedział jego sobowtór. Teraz wreszcie...

Nazistowski savoir-vivre. Jak i kiedy należało wykonywać hitlerowskie pozdrowienie w III Rzeszy?
Powitanie słowami „Heil Hitler” w połączeniu z wyciągnięciem prawej ręki było jednym z najbardziej charakterystycznych elementów życia w III Rzeszy. Za uchylanie się od wykonywania gestu groziły surowe konsekwencje. Jakie reguły narzucała w tej kwestii Niemcom nazistowska etykieta?

Pokazano specjalną wersję Biblii dla… czarnych niewolników. Czy różni się od tej, którą znasz?
XIX-wieczni redaktorzy tzw. Biblii Niewolników w swojej edycji „oczyścili” Pismo Święte z wywrotowych tez. Usunęli wszystkie fragmenty, które – ich zdaniem – mogły skłonić czarnoskórych do buntu przeciwko brytyjskiemu imperium. Za podżegające do rebelii uznali pokaźne fragmenty –...

Przepowiednie Nostradamusa. Od czego rozpoczęła się kariera słynnego astrologa i czy jego proroctwa naprawdę są tak trafne?
Przewidział podobno rewolucję francuską, dojście Hitlera do władzy i śmierć prezydenta Kennedy’ego. Za życia potrafił rozpoznać w napotkanym mnichu przyszłego papieża. Tylko czy to nie zbyt piękne, by mogło być prawdziwe?

Niemiecka telewizja musi przeprosić i zapłacić – wyrok w sprawie serialu „Nasze matki, nasi ojcowie”
W piątek zapadł wyrok w procesie przeciwko niemieckim producentom telewizyjnym, stojącym za serialem „Nasze matki, nasi ojcowie”. Niemcy będą musieli przeprosić i zapłacić za oczernianie AK i naruszenie dóbr osobistych polskich żołnierzy. „To trudna i precedensowa sprawa” –...

Czy Wanda naprawdę nie chciała Niemca?
Gdzie nauka zawodzi, wkraczają legendy. A że o początkach polskiego państwa niewiele możemy powiedzieć z całą pewnością, ta część naszej historii pełna jest mitycznych postaci i wydarzeń. Problem w tym, że wiele tych opowieści opiera się na kruchych...

Dzieło życia Hitlera. Jak przedwojenni krytycy przyjęli „Mein Kampf”?
Gdy Adolf Hitler zasiadał do pisania Mein Kampf, raczej nie przypuszczał, jak złą sławę zyska pewnego dnia jego dzieło. Do dziś to jedna z najbardziej kontrowersyjnych publikacji na świecie – prawdopodobnie najczęściej omawiana i… najrzadziej czytana książka w...

Dlaczego w Polsce tak popularne stało się określenie „żydokomuna”?
W międzywojennej Polsce połączenie antykomunizmu z antysemityzmem nie było niczym niezwykłym. Wróg – Żyd i komunista – ucieleśniał wszystko, co rzekomo zagrażało polskiej i katolickiej Rzeczpospolitej. Skąd wziął się ten stereotyp i czy miał oparcie w rzeczywistości?

Hans Kloss miał zostać esbekiem? Niewiele brakowało
„Nie ze mną te numery, Bruner!” – powtarzał Hans Kloss, a Polacy oglądali w telewizji z zapartym tchem jego kolejne przygody. Jak się okazuje, niewiele brakowało, by zamiast wyprowadzać w pole okupantów słynny szpieg zaczął… ścigać akowców. Scenarzyści...