fot.domena publiczna Niemiecko-rosyjski pakt przypieczętował los polski (fot. domena publiczna)

„Szatański pakt”. Tak nazwał Adolf Hitler pakt zawarty przez swojego ministra spraw zagranicznych Joachima von Ribbentropa z jego radzieckim odpowiednikiem – Wiaczesławem Mołotowem.

28 sierpnia 1939 roku na tajnym posiedzeniu posłów i czołowych działaczy NSDAP Hitler powiedział: „Zawarliśmy pakt z szatanem, aby zwalczyć diabła”. Pakt ten, zwany od nazwisk podpisujących go paktem Ribbentrop–Mołotow, został zawarty w Moskwie 23 sierpnia 1939 roku i pozwolił Hitlerowi uderzyć na Polskę.

Układ brzemienny w skutki, ale – formalnie nieważny

Układ łamał zasady prawa międzynarodowego, ponieważ utajniono część jego treści, co oznaczało, iż był nieważny. Skutki tego paktu sięgały daleko poza II wojnę światową. Zgodnie z jego literą Europa została podzielona, ziemie zaś, co do których „zainteresowanie polityczne” deklarował ZSRR, zostały włączone do imperium sowieckiego. Pozostała część Europy Środkowej wraz z częścią państwa niedawnego sprzymierzeńca została zwasalizowana i uzależniona ekonomicznie.

Jeszcze w latach osiemdziesiątych żadna ze stron nie chciała się przyznać, że traktat ten był nieważny. ZSRR zaprzeczał istnieniu tajnego protokołu, rząd RFN mówił, iż pakt ten stał się nieważny „najpóźniej po napaści III Rzeszy na ZSRR”, co dawało możliwości różnej interpretacji prawnej.

fot.Mathiasrex, Maciej Szczepańczyk, based on layers of User Poznaniak, lic. CCA-SA 4.0 I Tak Niemcy i Sowieci podzielili pomiędzy sobą Polskę (fot. Mathiasrex, Maciej Szczepańczyk, based on layers of User Poznaniak, lic. CCA-SA 4.0 I)

Co zakładał pakt Ribbentrop-Mołotow?

Hitler i Stalin, zawierając pakt, podzielili się wpływami w Europie Środkowej i Wschodniej, granica tych wpływów miała przebiegać wzdłuż linii Wisły, Sanu i Narwi. Związek Radziecki uzyskał wolne ręce w zakresie włączenia państw bałtyckich do swojego imperium (początkowo, według paktu, bez Litwy, która miała znaleźć się w orbicie wpływów III Rzeszy) oraz zapewnił sobie kontrolę nad połową polskiego terytorium plus „zainteresowanie polityczne” Besarabią.

Należy podkreślić, że pozostałością po szatańskim pakcie była rozpowszechniona od 1968 roku tzw. doktryna Breżniewa o ograniczonej suwerenności państw demokracji ludowej, która w praktyce równała się brakowi jakiejkolwiek suwerenności. Państwa w Europie Środkowej musiały podporządkować swoje interesy obronne i polityczne imperialnej polityce Związku Radzieckiego, czego wyrazem było uczestnictwo w Układzie Warszawskim oraz stosowanie socjalistycznego systemu gospodarczego.

Źródło:

Powyższy tekst ukazał się pierwotnie jako jedno z haseł Leksykonu polskich powiedzeń historycznych. Pozycja autorstwa Macieja Wilamowskiego, Konrada Wnęka i Lidii A. Zyblikiewicz została opublikowana nakładem wydawnictwa Znak w 1998 roku.

Tytuł, lead, ilustracje wraz z podpisami, wytłuszczenia, podział akapitów oraz śródtytuły pochodzą od redakcji. Tekst poddano podstawowej obróbce redakcyjnej.