fot.domena publiczna Stalin (fot. domena publiczna)
Lista zarzutów wobec Władysława Gomułki była nad wyraz długa. Instrukcje – jak zwykle – szły z Moskwy. A Bierut tylko powtórzył to, czego życzył sobie towarzysz Stalin.
„Odchylenie prawicowo-nacjonalistyczne”. Taka właśnie postawa polityczna została przypisana sekretarzowi generalnemu Komitetu Centralnego Polskiej Partii Robotniczej Władysławowi Gomułce przez Bolesława Bieruta („niejawnego” członka Biura Politycznego KC PPR).
Zarzut padł w referacie O odchyleniu prawicowym i nacjonalistycznym w kierownictwie partii i sposobach jego przezwyciężenia, wygłoszonym podczas plenum KC PPR, które obradowało w dniach 31 sierpnia–3 września 1948 roku (tzw. plenum sierpniowo-wrześniowe).
Komunista mówi o „pięknych tradycjach walki o niepodległość”
Wcześniej Gomułka naraził się Stalinowi podczas konferencji dziewięciu partii komunistycznych w Szklarskiej Porębie (wrzesień 1947 roku). Wyraził wówczas sprzeciw wobec koncepcji powołania Biura Informacyjnego Partii Komunistycznych i Robotniczych (Kominformu).
Krytykował też decyzję Kremla o potępieniu przywódcy komunistów jugosłowiańskich Josipa Broz-Tito (wiosna 1948 roku), ponadto wygłosił 3 czerwca 1948 roku na plenum KC PPR referat, w którym wychwalał „piękne tradycje […] walki o niepodległość” przedwojennej PPS, wytykając jednocześnie negatywny stosunek Komunistycznej Partii Polski (KPP) do kwestii odbudowy państwa polskiego.
fot.Marxists Internet Archive Josip Broz Tito (fot. Marxists Internet Archive)
Moskwie znana była również jego niechętna postawa wobec radzieckich postulatów rozpoczęcia w krajach Europy Środkowej intensywnej kolektywizacji gospodarstw wiejskich.
Nieufność wobec ZSRR i bolszewików
Już w kwietniu 1948 Wydział Polityki Zagranicznej Komitetu Centralnego Wszechzwiązkowej Komunistycznej Partii (bolszewików) sformułował wobec Gomułki zarzut „nacjonalistycznego odchylenia”, rozwinięty następnie przez Bieruta, który w swoim referacie oskarżył Gomułkę o rzekomą nieufność wobec ZSRR i wobec kierownictwa tamtejszej partii komunistycznej, wyrażającą się niechętnym stosunkiem do idei Kominformu oraz wątpliwościami w sprawie konfliktu pomiędzy Stalinem a Tito.
fot.Bundesarchiv/Ulrich Kohls/CC-BY-SA 3.0 Władysław Gomułka i Leonid Breżniew
Sekretarz generalny KC PPR został także napiętnowany za niewłaściwą ocenę historycznej roli PPS oraz KPP, a także za niechęć do podjęcia walki klasowej na terenie wsi. Bierut wytknął również Gomułce, że w pierwszej połowie 1944 roku dążył do podjęcia współpracy z prawicą ruchu socjalistycznego i ludowego, ponieważ jakoby wątpił w możliwość samodzielnego zdobycia przez PPR władzy w kraju.
Gomułkowszczyzna i odchyleńcy
Gomułka został zmuszony do złożenia samokrytyki i usunięty ze stanowiska sekretarza generalnego, którą to funkcję objął Bierut.
W późniejszym okresie zarzut odchylenia prawicowo-nacjonalistycznego stał się podstawowym elementem walki z „gomułkowszczyzną”, a polityków uznanych za zwolenników Gomułki nazywano „nosicielami odchylenia prawicowo-nacjonalistycznego” lub potocznie – odchyleńcami.
Źródło:
Powyższy tekst ukazał się pierwotnie jako jedno z haseł Abecadła PRL-u. Pozycja autorstwa Zdzisława Zblewskiego została opublikowana nakładem wydawnictwa Znak w 2008 roku.
Tytuł, lead, ilustracje wraz z podpisami, wytłuszczenia, podział akapitów oraz śródtytuły pochodzą od redakcji. Tekst poddano podstawowej obróbce redakcyjnej.
Zdzisław Zblewski - Historyk, doktor habilitowany nauk humanistycznych. Wykładowca Instytutu Historii Uniwersytetu Jagiellońskiego. Specjalista z zakresu dziejów Polski Ludowej i ruchów opozycyjnych tego okresu. Autor takich prac jak "Między wolną Polską a siedemnastą republiką" czy "Utopia nad Wisłą. Historia Peerelu".
czerwone bydło i tyle w temacie