Kto wynalazł samochód? Norman Davies przypomina początki motoryzacji

fot.domena publiczna Zulusi prowadzący samochód w 1903 roku (fot. domena publiczna)

W 1885 roku Carl Benz z Mannheim (1844-1929) skonstruował trójkołowy pojazd mechaniczny napędzany benzyną, czyli Motorwagen. Często nazywa się go „pierwszym samochodem”, ale w gruncie rzeczy był to jedynie kamień milowy znaczący połowę dwustuletniego okresu dziejów samochodu.

Napędzany parą wehikuł Nicolasa Cugnota (1725-1804) zyskał sobie nazwę automobile już w 1769 roku. W roku 1850 pojazdy parowe były w powszechnym użyciu. Próbowano też konstruować pojazdy napędzane silnikiem benzynowym. Ale dopiero czterosuwowe silniki o wewnętrznym spalaniu, konstruowane przez Nicolausa Ottona (1876), Gottlieba Daimlera (1885) i Rudolfa Diesla (1897) zapewniły transportowi samochodowemu jego wspaniałą przyszłość.

Pierwszy samochód Carla Benza

Oryginalny trójkołowy samochód Benza można zobaczyć w Deutsches Museum w Monachium. Z tyłu ma dwa osiemdziesięcioszprychowe koła napędowe z solidnymi obręczami, połączone z dyferencjałem, z przodu – koło sterujące, poruszane pionowym drążkiem.

Silnik jest umieszczony pod wysoką ławką do siedzenia i ma elektryczny zapłon. Moc samochodu nie przekraczała jednego konia mechanicznego, ale rozwijał prędkość do 24 kilometrów na godzinę. Karoserii nie było.

Pierwszy pojazd skonstruowany przez Carla Benza (fot. Radosław Drożdżewski (Zwiadowca21), lic. CCA-SA 3.0)

fot.Radosław Drożdżewski (Zwiadowca21), lic. CCA-SA 3.0 Pierwszy pojazd skonstruowany przez Carla Benza (fot. Radosław Drożdżewski (Zwiadowca21), lic. CCA-SA 3.0)

Kolejne kamienie milowe: opona pneumatyczna, masowa produkcja

Do rozwoju motoryzacji w Europie przyczyniło się znacznie wynalezienie przez André Michelina opony pneumatycznej (1888) oraz wprowadzenie amerykańskich metod masowej produkcji samochodów (1908). Mnożyły się motocykle, autobusy i ciężarówki. Na przełomie wieków powstały pierwsze wielkie firmy komercyjne – Fabbrica Italiana di Automobilismo di Torino (FIAT, 1899); Renault w Paryżu (1901).

„Mercedes” z roku 1901 wyprodukowany przez firmę Daimler-Benz i „Silver Ghost” Rolls-Royce’a z roku 1906 ustanowiły nowe standardy luksusu i niezawodności działania. (Właścicielem rolls-royce’a był Lenin).

Różne kraje, różne początki motoryzacji

Dwie wojny światowe zahamowały wprawdzie dynamiczny wzrost liczby posiadaczy samochodów, ale za to przyczyniły się do zwiększenia liczby pojazdów transportowych i wykwalifikowanych kierowców. Automobilizm uprawiany na prywatny użytek wszedł w nową fazę, gdy w 1938 roku Hitler wprowadził na rynek volkswagena „garbusa”.

fot.domena publiczna Przełom w motoryzacji nastąpił gdy Hitler wprowadził na rynek słynnego garbusa (fot. domena publiczna)

Pionierami motoryzacji w Skandynawii było Volvo z Göteborga; w Czechosłowacji – Skoda z Pilzna. Polskiego fiata zaczęto produkować na licencji w okresie międzywojennym. W bloku sowieckim epoka powszechnej motoryzacji rozpoczęła się dopiero pod koniec lat sześćdziesiątych.

Kto był pierwszy?

Przekleństwem dziejów techniki są roszczenia do „bycia pierwszym”, które nierzadko wypaczają obraz na ogół zespołowego charakteru postępu technicznego. Mimo to istnieją uchwytne przemiany jakościowe. Trudność polega na tym, aby je zidentyfikować.

Na przykład, kiedy dokładnie odbyto pierwszy lot samolotem? Można się zdecydować albo na helikopter ze śmigłem uruchamianym „na sznurek” wynalazku Lannoya i Bienvenu (1784), albo na parowy statek powietrzny Henry Giffarda (1852), albo też na napędzany silnikiem parowym samolot Clementa Adera (1890), który przeniósł swego twórcę na odległość 50 metrów, albo wreszcie na doświadczenia z rakietami Konstantina E. Ciołkowskiego. Większość opracowań przytacza jako „pierwszy” lot nad amerykańskim Kill Devili Hill w Północnej Karolinie, który odbył się 17 grudnia 1903 roku. Ale tam chodziło o inną kategorię: „sterowany lot samolotem o napędzie mechanicznym”.

Źródło:

Powyższy tekst ukazał się pierwotnie w ramach monumentalnej pracy profesora Normana Daviesa: Europa. Rozprawa historyka z historią (w przekładzie Elżbiety Tabakowskiej, Znak 2010).

Tytuł, lead, ilustracje wraz z podpisami, wytłuszczenia oraz śródtytuły pochodzą od redakcji. Tekst został poddany podstawowej obróbce redakcyjnej, w celu wprowadzenia częstszego podziału akapitów.