Twoja Historia

Portal dla tych, którzy wierzą, że przeszłość ma znaczenie. I że historia to sztuka dyskusji, a nie propagandy.

Uciekli, bo bali się prześladowań, więzienia, a nawet śmierci. Rosyjscy emigranci w Polsce

Lenin w Zakopanem w 1914 roku. Do Polski przeprowadził się, by być bliżej Rosji.

fot.А.Буцевич/domena publiczna Lenin w Zakopanem w 1914 roku. Do Polski przeprowadził się, by być bliżej Rosji.

Przez stulecia Polska była azylem dla rosyjskich emigrantów politycznych. Większość z nich musiała opuścić ojczyznę z powodu prześladowań. Niektórzy uciekli, by ratować życie.

Za pierwszego emigranta uznaje się księcia Andrieja Kurbskiego (1528–1583), dowódcę wojskowego i jednego z najbliższych współpracowników Iwana Groźnego. Wsławił się on dzięki udanym wyprawom przeciwko Tatarom, m.in. zdobywając miasto Kazań w 1552 roku. W 1560 roku dowodził zwycięskim oblężeniem twierdzy w Dorpacie. Ale już cztery lata później w bitwie pod Czaśnikami wojska litewskie pokonały oddziały Kurbskiego. On sam – w obawie przed zemstą cara – postanowił uciec do Rzeczypospolitej.

Król Zygmunt August powitał Kurbskiego z otwartymi ramionami. Nic dziwnego, bo już kilka miesięcy po opuszczeniu ojczyzny Rosjanin zaczął walczyć przeciwko swoim rodakom. Obeznany z rosyjskim systemem fortyfikacji, udzielał wskazówek Polakom. W 1579 roku wziął udział w wyprawie Stefana Batorego na Połock.

Lenin w Polsze

Jednym z najbardziej znanych rosyjskich emigrantów był Włodzimierz Lenin (1870–1924). Wódz bolszewików, jego żona Nadieżda Krupska i teściowa Jelizawieta spędzili dwa lata w Krakowie i Białym Dunajcu (wówczas znajdującym się na terenie Austro-Węgier).

Co stało się powodem przyjazdu Lenina do Polski? Otóż od roku 1908 polityk przebywał na emigracji – głównie w Paryżu i Szwajcarii. Powrót do Rosji oznaczałby dla niego areszt za prowadzenie działalności antyrządowej. Życie w Szwajcarii było przyjemne i wygodne, lecz – w odczuciu Lenina – kraj ten znajdował się za daleko od ojczystych stron.

Dlatego postanowił przenieść się do Krakowa zlokalizowanego zaledwie 8 wiorst od rosyjsko-austriackiej granicy. Wychodził z założenia, że pozwoli mu to na łatwiejsze śledzenie wydarzeń w ojczyźnie, a mieszkający w Rosji partyjni towarzysze mogliby szybciej dotrzeć do swojego lidera. Ponadto – biorąc pod uwagę antagonizmy pomiędzy Rosją a Austro-Węgrami – wódz bolszewików oraz inni emigranci polityczni mogli liczyć na to, że nie będzie ich niepokoić austriacka policja.

Za pierwszego emigranta uznaje się księcia Andrieja Kurbskiego

fot.domena publiczna Za pierwszego emigranta uznaje się księcia Andrieja Kurbskiego

Lenin, Krupska i Jelizawieta przyjechali do Krakowa 22 czerwca 1912 roku. Od razu po przybyciu spotkali się na Plantach z rewolucjonistą Siergiejem Bagockim mieszkającym w mieście od 1910 roku i współpracującym z magazynem „Więzień polityczny”. Cała czwórka udała się do taniej wegetariańskiej jadłodajni. Przybysze spędzili pierwszą noc w hotelu „Wiktoria” przy ul. Zwierzynieckiej 6, a już następnego dnia Bagocki pomógł im wynająć skromne mieszkanko przy ul. Zwierzynieckiej 218 (obecnie królowej Jadwigi 41).

W Krakowie Lenin zajmował się pracą publicystyczną; w tym celu korzystał z biblioteki Uniwersytetu Jagiellońskiego. Wystąpił na Uniwersytecie Ludowym im. Mickiewicza z odczytem „Rosja współczesna a ruch robotniczy”. Latem wódz rewolucji wynajął kwaterę w Białym Dunajcu, gdzie zadziwiał lokalnych mieszkańców ilością wysyłanej i otrzymywanej korespondencji.

Jego pobyt na ziemiach polskich zakończył się w sierpniu 1914 roku. Gdy 6 sierpnia Austro-Węgry wypowiedziały wojnę Rosji, policja austriacka rozpoczęła aresztowania poddanych wrogich państw. Jedną z zatrzymanych osób był Włodzimierz Lenin. Za politykiem wstawił się m.in. austriacki socjalista Wiktor Adler, który ręczył, że Lenin jest zagorzałym wrogiem caratu. 19 sierpnia rosyjskiego polityka zwolniono z aresztu i wraz z żoną oraz teściową wyjechał do Szwajcarii.

Czytaj też: Co Lenin naprawdę myślał o Stalinie?

Terrorysta Borys Sawinkow

W 1920 roku do Warszawy przyjechał Borys Sawinkow. Józef Piłsudski powitał go jako „starego towarzysza” walki rewolucyjnej. Podobnie jak o 12 lat starszy Marszałek, Sawinkow rozpoczął swoją działalność antyrządową w czasie studiów. Za udział w zamieszkach studenckich Borysa relegowano z Uniwersytetu Petersburskiego i zesłano do Wołogdy, gdzie dołączył do socjał-rewolucjonistów (tzw. eserowców), a z biegiem czasu stanął na ich czele.

Jego partia opowiadała się za ustanowieniem w Rosji republiki parlamentarnej oraz upaństwowieniem przemysłu i ziemi. Środkiem do osiągnięcia tych celów był terror: eserowcy wierzyli, że morderstwa carskich dygnitarzy zmuszą władze do daleko idących ustępstw. Borys organizował zabójstwa wielkiego księcia Sergiusza, wujka Mikołaja II, i ministra Wiaczesława Plehwego.

Sawinkowa i Piłsudskiego łączyła też miłość do Polski. Urodzony w Charkowie Rosjanin spędził dzieciństwo i młodość w Warszawie, gdzie jego ojciec Wiktor był zastępcą prokuratora okręgowego sądu wojskowego. W stolicy Królestwa był on uznawany „zacnego”, bo bez uprzedzeń traktował ludzi o różnym statusie społecznym i narodowości.

W 1920 roku do Warszawy przyjechał Borys Sawinkow. Józef Piłsudski powitał go jako „starego towarzysza” walki rewolucyjnej.

fot.domena publiczna W 1920 roku do Warszawy przyjechał Borys Sawinkow. Józef Piłsudski powitał go jako „starego towarzysza” walki rewolucyjnej.

Borys nie zaakceptował rewolucji październikowej. W 1920 roku, w chwili jego wizyty w Warszawie, było jasne, że „biali” przegrywają walkę z bolszewikami, więc rosyjski polityk pragnął dojść do porozumienia z Piłsudskim w sprawie wspólnej walki z Armią Czerwoną. W drugiej połowie czerwca okazało się, że Polacy potrzebowali wsparcia, bo 5 czerwca armia Budionnego zdołała przełamać front polski na Ukrainie. Ministerstwo Spraw Wojskowych rozkazem z 30 czerwca poleciło poprzeć akcję werbunku rosyjskich żołnierzy i oficerów do nowej jednostki mającej wspomóc Polaków.

Około 10 tys. byłych wojskowych armii carskiej wzięło udział w Bitwie Warszawskiej. Wielokrotnie chwalono ich w meldunkach z frontu. Po triumfie pod Warszawą polskie oddziały wsparte przez 25 tys. Rosjan wyruszyły na Wschód – a wśród nich Borys Sawinkow.

Po tej wyprawie Polska podpisała rozejm Rosją bolszewicką. Sawinkow pozostawał wówczas w Warszawie, usiłując znaleźć sprzymierzeńców dla dalszej walki z bolszewikami. 18 marca 1921 roku w Rydze Polska zawarła z Rosją traktat pokojowy, zgodnie z którym sygnatariusze zobowiązywali się do zwalczania na swoim terenie organizacji opozycyjnych skierowanych przeciwko drugiej stronie. W tej sytuacji Sawinkow musiał opuścić Polskę. Przed wyjazdem wystąpił w Sejmie.

Czytaj też: Marszałek – terrorysta? Ile osób zabił Józef Piłsudski w zamachach, które organizował w młodości?

Siergiej Stankiewicz – czasy poradzieckie

W drugiej połowie lat 90. ubiegłego wieku władze RP przyznały status politycznego emigranta Siergiejowi Stankiewiczowi, doradcy prezydenta Borysa Jelcyna. Nie jest do końca jasne, dlaczego znalazł się on w niełasce. Podobno przed wyborami prezydenckimi 1996 roku Stankiewicz popierał nie Jelcyna, lecz Anatolija Sobczaka, mera Sankt-Petersburga. Oficjalnym powodem prześladowań Stankiewicza było przyjęcie przez niego łapówki.

Aby uniknąć zatrzymania, polityk wyjechał do Polski. Rosja wystąpiła o jego ekstradycję i wysłała międzynarodowy list gończy, wskutek którego w kwietniu 1997 roku polska policja aresztowała Stankiewicza. Rosjanin spędził miesiąc w więzieniu na Rakowieckiej w Warszawie. Sąd uznał, że nie ma podstaw do wydania polityka stronie rosyjskiej. W styczniu 1999 roku Polska nadała Stankiewiczowi status politycznego emigranta. W 2000 roku, po rezygnacji Jelcyna ze stanowiska prezydenta, Stankiewicz wrócił do ojczyzny.

Bibliografia:

  1. Варывдин М., Арестован Станкевич. Kommersant.ru, dostęp w dn. 05.05. 2021.
  2. Московский В.П., Семенов В.Г. ЛЕНИН в ИТАЛИИ, ЧЕХОСЛОВАКИИ, ПОЛЬШЕ, Lenienism.su, dostęp w dn. 05.05.2021.
  3. Sebestyen V., Lenin. Dyktator. Warszawa, 2018.

Komentarze

brak komentarzy

Dodaj komentarz

Jeśli chcesz zgłosić literówkę lub błąd ortograficzny kliknij TUTAJ.