fot.Jacek Flur, przedstawienie Cezar i Kleopatra, domena publiczna Kleopatra użyła wielu sztuczek by oczarować Cezara

Urodziła się jako jedna z wielu pretendentów do tronu egipskiego. Jako jedna z nielicznych kobiet została wykształcona i nie bała się sięgnąć po to, co jej się należało. Wpływała na wielkich starożytnego świata. Jak wyglądała młodość i początek władzy ostatniej królowej Egiptu?

Kleopatra urodziła się nad Nilem w rodzinie faraonów dynastii Ptolemeuszy około roku 69 p.n.e. Już jako młoda dziewczyna nauczyła się zasad panujących w ówczesnym świecie egipskim. Od najmłodszych lat była przygotowywana do rządzenia i kształcona. Bacznie obserwowała świat dookoła i z pewnością wyciągała wnioski z wydarzeń, których była częścią.

Egipt – dar zbrodni

W wyniku działań politycznych król Egiptu Ptolemeusz XII musiał uciekać z Aleksandrii i zabrał na wygnanie ze sobą młodą Kleopatrę VII. W tym czasie władzę przejęły jego córki Berenika IV i Kleopatra VI, a po śmierci tej drugiej władzę w kraju przejęła Berenika, która bardzo szybko zaczęła umacniać swoje prawa do tronu, szukając odpowiedniego kandydata na męża. Pierwszym kandydatem godnym małżeństwa okazał się Seleukos, który jednak nie spełniwszy oczekiwań został szybko uduszony przez małżonkę. Drugim mężem Bereniki został Archelaos i to z nim sprawowała rządy.

fot.Louis le Grand, domena publiczna Kleopatra VII od najmłodszych lat uczyła się rządzić

Tymczasem Ptolemeusz XII na wygnaniu zabiegał o wsparcie najpotężniejszej siły ówczesnego świata – Rzymu. Młoda Kleopatra bacznie się temu przypatrywała, co miało istotny wpływ na jej decyzje w przyszłości. W 55 roku p.n.e. wojska rzymskie pod dowództwem Aulusa Gabiniusza pokonały siły egipskie. Archelaos został zabity.

Ptolemeusz XII ponownie zasiadł na tronie Egiptu i pierwszą rzeczą, jaką zrobił, było zamordowanie królowej – buntowniczki, swojej córki Bereniki IV.
Nic zatem dziwnego, że dla Kleopatry szybko stało się jasnym, że w rodzinie królewskiej miała tylko dwie opcje: zabić i przejąć władzę, albo dać się zabić i nie stanowić przeszkody dla któregoś ze swojego rodzeństwa. Jej życie polityczne zaczęło się wraz ze śmiercią ojca w 51 roku p.n.e. Wtedy to wraz ze swoim dziesięcioletnim bratem Ptolemeuszem XIII przejęła władzę i zgodnie z tradycją zostali oni sobie poślubieni. Kleopatra VII miała wtedy siedemnaście lat.

Przez dywan do władzy

Dość szybko okazało się, że rodzeństwo, a teraz także królewskie małżeństwo, nie dogadywało się ze sobą. Już po 2 latach królowa została wygnana, nie zaprzestała jednak walki o tron. W sam środek tego konfliktu wkroczył Juliusz Cezar, który w charakterystyczny dla siebie, arogancki sposób, postanowił odegrać rolę arbitra. Wezwał on do siebie obie strony, nakazując jednocześnie odesłanie ich sił zbrojnych.

Opowiadając historię pierwszego spotkania Kleopatry z Cezarem nie sposób nie przywołać sławnej opowieści o tym, jak przyszła królowa kazała zawinąć się w dywan i zanieść do jego komnat. O tych wydarzeniach dowiadujemy się od Plutarcha, który jednak w swojej relacji używa dwuznacznego słowa odnosząc się do sposobu jej transportu. Powszechnie było ono interpretowane jako dywan, jednak współcześnie badacze skłaniają się ku innej wersji. Przeprowadzone doświadczenie udowodniło, że transport kobiety w grubym dywanie, w panujących w tamtym czasie warunkach, to znaczy w około 20 stopniach Celsjusza, nie jest po pierwsze zbyt przyjemny, a co więcej mógł być dla niej niebezpieczny. Już po około 20 minutach w pozbawionym cyrkulacji powietrza kokonie temperatura osiągnęłaby około 36 stopni Celsjusza. Kleopatra musiałaby spędzić tam znacznie więcej czasu, a do tego po rozwinięciu wyglądać zjawiskowo. Ciężko sobie bowiem wyobrazić, aby „wyturlana”, spocona i ledwo dychająca kobieta rozwinięta prosto pod stopy Cezara, była w stanie zrobić piorunujące pierwsze wrażenie na wodzu. Dlatego badacze skłaniają się obecnie ku drugiej interpretacji sławnego fragmentu dzieła Plutarcha i sugerują, że królową przetransportowano w worku na pościel.

fot.domena publiczna, CC BY-SA 3.0 Kleopatra VII

Czym jednak Kleopatra zdobyła uznanie i serce Cezara? Wiemy, że ten potężny wódz miał słabość do kobiet i potrafił celowo wykorzystywać je w swoich zagrywkach politycznych. W młodości ożenił się z Kornelią – córką przywódcy politycznego Cynny, uwodził także cudze żony, w tym królową Mauretanii. Jej i jej mężowi podarował wspaniałe dary, co świadczy o jego hojności dla swoich kochanek.

Mimo, że Kleopatra nie była jedyną kochanką Cezara zdaje się, że ich związek będący z początku politycznym konkubinatem zyskał dość szybko znamiona prawdziwego romansu podszytego uczuciem. Kleopatra, choć była w tym czasie z pewnością młodą i dość atrakcyjną kobietą, stosowała już wtedy sztuczki, którymi miała zaskarbić sobie względy nowego kochanka. Najprawdopodobniej przy pierwszym spotkaniu zakropiła oczy atropiną, która spowodowała rozszerzenie źrenic, co jest sygnałem silnego zauroczenie osobą, na którą się spogląda. Na usta nałożyła błyszczyk z dodatkiem ochry lub soku z jagód, który sprawiał, że jej usta były pełniejsze i bardziej kuszące.

Cezar bardzo szybko zapewnił Kleopatrze władzę, pokonując w bitwie jej brata Ptolemeusza XIII, który zgodnie z rodzinną tradycją zginął, tym razem podania mówią, że utonął w swojej złotej zbroi w trakcie ucieczki z pola bitwy. Jej siostra Arsinoe, która stanęła po stronie brata, została natomiast tymczasowo wygnana z Egiptu. Po zwycięstwie oboje odbyli triumfalny rejs po Nilu, Kleopatra dwa lata spędziła następnie w Rzymie w domu Cezara nad Tybrem, gdzie nie kryła się ze swoim związkiem. Związek przypieczętował urodzony po 9 miesiącach od ich pierwszego spotkania syn, którego nazwała Cezarionem.

Zdaje się, ze Cezar nie był tak chętny w obnoszeniu się ze swoim romansem. Nie wspomniał on bowiem o Kleopatrze w swojej relacji z wojen w Aleksandrii. W tym czasie królowa zaczynała się także już cieszyć złą sławą w oczach Rzymian. Cyceron w listach do swojego przyjaciela Attyka pisał, że

o pysze zaś królowej, kiedy była w ogrodach za Tybrem, bez uczucia głębokiej urazy wspomnieć nie może

To on rozpoczął także kampanię przeciwko niej mówiąc, że wszelkie zło pochodzi z Aleksandrii. Zdaje się, że to jednak nie przeszkadzało królowej. Dotkliwym ciosem była natomiast śmierć Cezara, kiedy to ułożony świat Kleopatry legł w gruzach i nagle musiała podejmować kolejne kroki, aby utrzymać swoją władzę w Egipcie.

fot.Guido Reni, domena publiczna Śmierć Kleopatry

Źródła:

1. A. Freisenbruch, Pierwsze Damy Antycznego Rzymu. Kobiety, które stały za plecami cesarzy, Warszawa 2017.
2. A. Łukaszewicz, Ostatnia królowa starożytnego Egiptu, Warszawa 2005.
3. Film dokumentalny: „Niesławni starożytni – Kleopatra”.