fot.peter89ba, lic. CC0 Teren obozu Auschwitz-Birkenau (fot. peter89ba, lic. CC0)

Pod koniec roku 1940 więźniowie niemieckiego obozu koncentracyjnego Auschwitz wystosowali nietypową prośbę do administracji. Marzyła im się odrobina normalności, której chcieli zaznać dzięki muzyce. Teraz kompozycje obozowej orkiestry będzie można usłyszeć.

Pierwszy koncert z udziałem siedmioosobowego zespołu muzyków odbył się w święto Trzech Króli, 6 stycznia 1941 roku. O działalności tego niezwykłego zespołu wiemy sporo dzięki relacjom więźniów.

Bardzo szybko skład zaczął się rozrastać. Najpierw piętnaście osób grało żwawe marsze, w rytm których więźniowie wychodzili co rano do pracy oraz koncerty dla strażników i pod oknami komendanta obozu.

W maju 1942 roku liczebność zespołu doszła do około stu osób, wśród których znaleźli się najlepsi instrumentaliści z całej Europy (żydowska narodowość części z nich zupełnie nie raziła melomanów w mundurach SS). Początkowo orkiestra odtwarzała melodie przedwojenne, później jednak muzycy zaczęli tworzyć własne kompozycje.

Patricia Hall, profesorka teorii muzyki na Uniwersytecie Michigan od kilkudziesięciu lat bada rękopisy muzyczne. Niedawno naukowczyni dotarła do nut stworzonych przez muzyków należących właśnie do orkiestry Auschwitz. Aby się z nimi zapoznać wybrała się do Polski. Wierzyła, że znajdzie wydruki partytur, z których korzystali muzycy, jednak to, na co trafiła przerosło jej oczekiwania.

W archiwum muzeum obozu koncentracyjnego Auschwitz-Birkenau jej oczom ukazały się pięciolinie zapisane odręcznie melodiami grywanymi przez więźniów. Jeden z manuskryptów wydał jej się wręcz uderzający, ze względu na jego okrutnie ironiczny tytuł – „Najpiękniejszy czas w życiu”. To aranżacja foxtrota, czyli żywego tańca towarzyskiego, oparta na utworze niemieckiego kompozytora Franza Grothe.

fot.domena publiczna Para tańcząca fokstrota na okładce pochodzącej sprzed pierwszej wojny światowej (fot. domena publiczna)

Odnalazłszy manuskrypt, Hall rozpoczęła współpracę z teoretykiem muzyki, który ukończył jej macierzystą uczelnię, w celu przełożenia odręcznego zapisu nut na wydruk. Następnie podjęto przygotowania do profesjonalnego nagrania utworu w studio, z wykorzystaniem oryginalnego składu instrumentalnego (dziewięciu skrzypiec, altówki, tuby, puzonu i dwóch klarnetów).

Nagranie stanie się częścią zbiorów muzeum Auschwitz-Birkenau. Co ciekawe, dzięki notatkom na partyturach część muzyków udało się zidentyfikować. Profesor Hall odnalazła ich po numerze obozowym. Części fokstrota z Auschwitz można posłuchać TUTAJ.

Źródła informacji:

• Listen Live: The First Public Performance of Music by Auschwitz I Men’s Orchestra Since the War, smithsonian.org [dostęp 04.12.2018].