fot.domena publiczna Car Aleksander I (fot. domena publiczna)

Zaraz po tym, jak Rosjanie zburzyli wszelkie nadzieje na niepodległą Polskę, powstała pieśń dziękująca carowi… za „wolną Ojczyznę”. Dlaczego Polacy pokładali tak wielkie nadzieje w rosyjskim samodzierżcy, Aleksandrze I?

„Boże! Coś Polskę” to pieśń do słów Alojzego Felińskiego z muzyką Jana Nepomucena Kaszewskiego, napisana w pierwszą rocznicę powstania Królestwa Polskiego, na cześć jego władcy, cara Aleksandra I, z okazji jego przyjazdu do Warszawy.

Czwarty rozbiór Polski. Postanowienia kongresu wiedeńskiego

Królestwo Polskie, zwane też Kongresowym, powstało w maju 1815 roku, podczas kończącego epokę wojen napoleońskich kongresu wiedeńskiego (wrzesień 1814– czerwiec 1815). Jego stworzenie kończyło krótki, choć burzliwy okres istnienia okrojonej państwowości polskiej w postaci Księstwa Warszawskiego. Początkowo car Aleksander I dążył do przejęcia całego Księstwa pod swoje władanie, jednak pozostali uczestnicy kongresu żądali przywrócenia stanu z 1795 roku.

Kompromis udało się uzyskać na początku 1815 roku. Car pogodził się z oddaniem Austrii obwodu tarnopolskiego, a Prusom Gdańska oraz departamentów poznańskiego i bydgoskiego (Wielkie Księstwo Poznańskie). Poza tym wydzielono z dawnego terytorium Księstwa Warszawskiego Kraków z okolicami, nadając mu status wolnego miasta pod protektoratem trzech zaborców.

Ustalenia te zawarto w traktatach uzgodnionych przez cara Aleksandra I z królem pruskim i cesarzem Austrii. Ten „czwarty rozbiór” Polski podpisany został, być może szyderczo, 3 maja 1815 roku. Postanowienia te znalazły się także w akcie końcowym kongresu, jako jego integralna część.

fot.domena publiczna Aleksander I (fot. domena publiczna)

Car Aleksander. „Mąż opatrznościowy” polskiej sprawy narodowej?

Aleksander I, stosując w propagandzie retorykę liberalną, potrafił przekonać znaczną część Polaków, iż będzie rzeczywiście ich królem. Nadał Królestwu konstytucję, w znacznym stopniu opartą na opracowanych przez swego bliskiego współpracownika, księcia Adama Jerzego Czartoryskiego Zasadach konstytucji Królestwa Polskiego, zachował wiele instytucji i rozwiązań utrwalonych w tradycji polskiej. Na niego znaczna część elit polskich przeniosła nadzieje odbudowania państwa, które wcześniej pokładano w Napoleonie, a Aleksander I umiejętnie podsycał te oczekiwania.

Niedwuznacznie na przykład sugerował możliwość przyłączenia do Królestwa tzw. ziem zabranych, czyli zachodnich części Imperium Rosyjskiego, które dawniej znajdowały się w granicach Rzeczypospolitej.

Nigdy tego nie zrealizował, ale w początkowych latach istnienia Królestwa postrzegany był często jako niemal mąż opatrznościowy, który przyniósł spokój i stabilizację. Wyrazem tych nastrojów była pieśń Felińskiego, dziękująca Bogu za „wolną Ojczyznę”.

fot.domena publiczna Adam Jerzy Czartoryski, który był bliskim współpracownikiem cara (fot. domena publiczna)

Ojczyznę wolną racz nam wrócić Panie

Pierwotna wersja pieśni została zmieniona w czasie powstania listopadowego (1830) i uzupełniona przez Antoniego Goreckiego nowymi zwrotkami, które przepowiadają triumf Polski. Stała się hymnem kościelnym, śpiewanym szczególnie chętnie w czasach klęsk narodowych, których w naszej historii nie brakowało.

W zależności od sytuacji zmieniano końcówkę refrenu z „Ojczyznę wolną pobłogosław Panie” na „Ojczyznę wolną racz nam wrócić Panie”. W tej wersji śpiewano ją w okresie po II wojnie światowej, dając wyraz przekonaniu, iż istniejącej ówcześnie Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej nie można uznać za państwo wolne i suwerenne.

Źródło:

Powyższy tekst ukazał się pierwotnie jako jedno z haseł Leksykonu polskich powiedzeń historycznych. Pozycja autorstwa Macieja Wilamowskiego, Konrada Wnęka i Lidii A. Zyblikiewicz została opublikowana nakładem wydawnictwa Znak w 1998 roku.

Tytuł, lead, ilustracje wraz z podpisami, wytłuszczenia, podział akapitów oraz śródtytuły pochodzą od redakcji. Tekst poddano podstawowej obróbce redakcyjnej.

Poznaj biografię Aleksandra I:

Andrzej Andrusiewicz

Aleksander I Wielki gracz, car Rosji – król Polski

Najpotężniejszy władca w historii Rosji, skąpany w chwale jak żaden inny, „pogromca Napoleona”, „wyzwoliciel Europy”. Cesarz Wszechrusi, król Polski, faktyczny pan Europy Wschodniej. Ale również jedna z najciekawszych postaci nowożytnych dziejów, której polityczna droga znakomicie odbija cały, ciągnący się po dziś dzień, dramat Rosji, wiecznie rozerwanej między pragnieniem oświecenia a mrocznymi realiami jedynowładztwa. Książka Andrzeja Andrusiewicza to pierwsza popularnonaukowa biografia cara Aleksandra I napisana przez polskiego autora. To ważne, bo bodaj żaden car nie był tak uwikłany …

Sklep	Format	Zwykła cena	Cena dla naszych czytelników
paskarz.pl		59.90 zł	37.79 zł idź do sklepu »