Karol I Andegaweński (ur. III 1226, zm. 7 I 1285 w Foggii) – Hrabia Andegawenii i Maine od 1232 r., hrabia Prowansji od 1246 r., król Neapolu od 1265 r., król Sycylii w latach 1266-1282. Syn Ludwika VIII, króla Francji, i Blanki, córki Alfonsa VIII Szlachetnego, króla Kastylii. Ze związku małżeńskiego z Beatrycze (1234-1267), hrabina Prowansji, miał siedmioro dzieci, m.in. Karola II Kulawego (1252-1309), od 1285 r. króla Neapolu, hrabiego Prowansji i Andegawenii, oraz Filipa (1256-1277), księcia Achai i tytularnego króla Salonik. Pochowany w katedrze w Neapolu.

W 1232 r. otrzymał hrabstwa Andegawenii i Maine, które dzierżył wcześniej jego starszy brat Jan. Dzięki małżeństwu z Beatrycze, córką i dziedziczką hrabiego Rajmunda Berengara V, uzyskał w 1246 r. Prowansję. W latach 1248-1250 wziął udział w szóstej wyprawie krzyżowej, zorganizowanej przez swego brata, króla Francji Ludwika IX (nieudana próba opanowania deIty Nilu). Na podstawie umów zawartych z papieżem Urbanem IV (1263) i jego następcą Klemensem IV (1265) przejął w lenne władanie Sycylię i Neapol. Faktyczną władzę nad ziemiami nadanymi przez Stolicę Apostolską zdobył po zwycięskiej bitwie pod Benewentem (26 II 1266), w której poległ dotychczasowy król Sycylii, Manfred.

W 1268 r. odparł zbrojną interwencję ostatniego przedstawiciela Hohenstaufów, księcia szwabskiego Konradyna, wezwanego do Italii przez gibelinów. Pokonał go w bitwie pod Tagliacozzo (23 VIII 1268), wziął do niewoli i pozbawił życia przez ścięcie (29 X 1268). Uzyskawszy w 1268 r. godność wikariusza cesarskiego przy papieżu, dążył do narzucenia swej hegemonii środkowym i północnym Włochom. W 1270 r. zorganizował wspólnie z królem Francji Ludwikiem IX wyprawę krzyżową na Tunis. Po śmierci francuskiego monarchy (25 VIII 1270) stanął na czele krzyżowców i zawarł z kalifem tuniskim korzystny dla siebie pokój (zmusił władcę Tunisu do płacenia trybutu). Snuł rozległe plany imperialne, obejmujące swym zasięgiem cesarstwo bizantyńskie.

27 maja 1267 r. zawarł w Viterbo pakt przyjaźni z wygnanym z Konstantynopola cesarzem łacińskim Baldwinem II. W celu powiększenia swych posiadłości kosztem Bizancjum związał się także z Serbią i Bułgarią. W 1278 r. po śmierci swego wasala, Wilhelma II Villehardouin, uzyskał księstwo Achai na Peloponezie. Wcześniej wszedł w posiadanie Epiru. Ambitne plany Andegawena znalazły odbicie w jego tytulaturze. W 1272 r. przyjął tytuł króla Albanii, a w 1277 r. po odkupieniu od Marii z Antiochii praw do tronu jerozolimskiego ogłosił się królem Jerozolimy.

Polityka ta wymagała dużych nakładów finansowych. Jego bezwzględne rządy i zdzierstwo podatkowe doprowadziły do słynnych nieszporów sycylijskich (rzeź Francuzów w Palermo, 30 III 1282), które stały się końcem panowania andegaweńskiego na Sycylii. Zmuszony do opuszczenia wyspy, podejmował próby wydarcia Sycylii z rąk aragońskich. Jego flota, przygotowana do desantu na Sycylię, została doszczętnie zniszczona przez admirała aragońskiego Rogera de Lauria w bitwach k. Malty (8 VII 1283) i w Zatoce Neapolitańskiej (5 VI 1284). Zmarł podczas organizowania kolejnych działań zaczepnych.

Źródło:

Powyższe hasło ukazało się pierwotnie w publikacji książkowej pt. Słownik władców Europy średniowiecznej (Wydawnictwo Poznańskie 2005) pod redakcją Józefa Dobosza, przygotowanej przez historyków związanych z Uniwersytetem Adama Mickiewicza w Poznaniu i z Polską Akademią Nauk.

Autor hasła:

Andrzej Kamieński – doktor habilitowany, historyk specjalizujący się w historii nowożytnej, związany z Instytutem Historii Polskiej Akademii Nauk. Autor wielu publikacji poświęconych m. in. dynastii Hohenzollernów. Współautor „Słownika władców Europ średniowiecznej”, „Słownika władców Europy nowożytnej i najnowszej” oraz „Słownika władców polskich”.