Bolesław II (ur. po 1251, zm. 1313) – książę płocki i mazowiecki, syn Siemowita I, księcia czerskiego i mazowieckiego, oraz Perejasławy, córki Daniela, księcia halicko-włodzimierskiego. Początkowo u boku matki, później (po 1276) samodzielnie władał płocką częścią Mazowsza. Po śmierci brata Konrada II (1291), rządzącego w części czerskiej, zjednoczył – podobnie jak pół wieku wcześniej jego ojciec Siemowit I – całe Mazowsze.

Pierwsze lata panowania wypełniał mu spór z bratem Konradem, który wybuchł najprawdopodobniej z powodu nierównego podziału ojcowizny. Konflikt przybrał szerszy zasięg, kiedy Bolesław V Wstydliwy uczynił Leszka Czarnego, księcia kujawskiego, swym sukcesorem w Krakowie. Konrad liczył bowiem na tron krakowski, a Bolesław był sprzymierzeńcem Władysława Łokietka, młodszego brata Leszka Czarnego. W latach 1282–1288 trzykrotnie dochodziło do starć między braćmi oraz sprzymierzonymi z Konradem książętami ruskimi, którzy najeżdżali ziemie Bolesława. Do porozumienia miedzy braćmi doszło po śmierci Leszka Czarnego w czasie zmagań o tron krakowski z księciem wrocławskim Henrykiem IV Prawym.

Niezaprzeczalnym sukcesem polityki zagranicznej Bolesława w tym okresie było zawarcie sojuszu z Litwą, zwłaszcza jeśli weźmie się pod uwagę niedawny (1262) najazd Litwinów na Mazowsze, w czasie którego został zamordowany Siemowit I, ojciec Bolesława, a Konrad wzięty do niewoli. Dobre stosunki z Litwą przetrwały do początku XIV wieku.

W latach dziewięćdziesiątych XIII wieku Bolesław zawarł też inny sojusz, który wprowadził go na arenę ogólnopolskiej polityki. W 1291 roku król czeski Wacław II oddał mu za żonę swoja siostrę Kunegundę. Wejście do obozu czeskiego w sporze o koronę postawiło Bolesława po stronie przeciwników Władysława Łokietka. Tym też najprawdopodobniej należy tłumaczyć zgodę Bolesława na przemarsz wojsk litewskich w 1294 roku, kierujących się na dzielnicę Kazimierza II, księcia kujawskiego, naturalnego sojusznika Łokietka. Do zerwania z królem czeskim doszło w 1296 roku, po zabójstwie Przemysła II. Już w następnym roku Bolesław poparł Łokietka w czasie jego walk z Wacławem w Małopolsce. Sukcesy króla czeskiego zmusiły Bolesława do ponownego wycofania się do swojego księstwa.

Był dwukrotnie żonaty: po raz pierwszy z Gaudemundą Zofią, córką Trojdena, księcia litewskiego (1279), po raz drugi z Kunegundą, córką Przemysła Ottokara II, króla czeskiego, z którą rozwiódł się w 1302 roku. Z pierwszego małżeństwa miał troje dzieci, w tym Siemowita II i Trojdena I, z drugiego również troje, w tym Wacława. Posiadanie licznego potomstwa skłoniło księcia do podziału Mazowsza. Dokładna data podziału oraz granice księstw nie są znane. Na podstawie pośrednich danych można wnioskować, że najstarszy syn Siemowit II otrzymał księstwo rawskie, Trojden I księstwo czerskie, najmłodszy Wacław (Wańko) pozostał bez przydziału.

Rządy Bolesława były ostatnim okresem świetności Mazowsza. Kontynuował on politykę Siemowita I, zmierzająca do podniesienia rangi i znaczenia księstwa na arenie ogólnopolskiej. Był władcą energicznym i aktywnym zarówno w polityce, jak i gospodarce. Do jego największych sukcesów zaliczyć należy zawarcie sojuszu z Litwą, co powstrzymało najazdy i zapewniło potężnego sprzymierzeńca w czasie walk wewnętrznych. Późniejsze lawirowanie pomiędzy Władysławem Łokietkiem i Wacławem II związane było z dbałością o interesy księstwa.

Autor hasła:

Maciej Michalski – doktor habilitowany, historyk mediewista, związany z Instytutem Historii Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. Autor prac poświęconych m.in. historii idei, historii kobiet oraz historii kształtowania się tożsamości narodowej Słowian w XIX wieku. Współautor „Słownika władców polskich”, „Słownika władców Europy średniowiecznej” oraz „Słownika władców Europy nowożytnej i najnowszej”.

Źródło:

Powyższe hasło ukazało się pierwotnie w publikacji książkowej „Słownik władców polskich” (Wydawnictwo Poznańskie 1999) pod redakcją Józefa Dobosza, przygotowanej przez historyków związanych z Uniwersytetem Adama Mickiewicza w Poznaniu i z Polską Akademią Nauk.