fot.Adam Kliczek/CC BY-SA 4.0 Oznaczenie Dolnośląskiej Drogi św. Jakuba w Jędrzychowicach

Dolnośląska Droga św. Jakuba jest fragmentem słynnego „szlaku z białą muszlą”. Każdego roku tysiące pielgrzymów przemierzają ten ogólno kontynentalny szlak pielgrzymkowy wiodący do grobu świętego, który – według legendy – znajduje się w hiszpańskiej katedrze w Santiago de Compostela.

Św. Jakub Apostoł jest niezwykle ważną postacią w kulcie chrześcijańskim. W Polsce jego kult wprowadzili benedyktyni w okresie rządów Kazimierza Odnowiciela. Jakub był jednym z dwunastu uczniów Jezusa – i pierwszym wśród nich męczennikiem. Skazano go na śmierć i stracono we wczesnym okresie prześladowań wyznawców nowej religii, kilka lat po egzekucji Chrystusa (prawdopodobnie ok. 43 lub 44 roku). Jakub został ścięty mieczem na rozkaz Heroda Agryppa I, wnuka biblijnego Heroda Wielkiego, inicjatora rzezi niewiniątek w Betlejem. Legenda głosi, że przed śmiercią Jakub głęboko współczuł katu. Do tego stopnia, że… ucałował oprawcę, a ten, wzruszony, nawrócił się na chrześcijaństwo (naturalnie już po wykonaniu wyroku). Później sam zginął jako męczennik.

Cuda i wędrujące zwłoki

Nawrócenie kata nie było pierwszym – ani ostatnim! – cudem dokonanym przez świętego. Otóż według jednego z przekazów ciało Jakuba w cudowny sposób dotarło z Jerozolimy do Hiszpanii na łodzi bez wioseł, po czym, położone na kamieniu, roztopiło się, tworząc sarkofag. Nawet wtedy jednak nie dany był mu wieczny odpoczynek, bo przed ostatecznym pochówkiem apostoł został jeszcze przeniesiony przez dzikie zwierzęta do zamku pogańskiej królowej, która na jego widok również się nawróciła i – wreszcie – pochowała zwłoki w swojej twierdzy.

Nieco mniej sensacyjne wersje wskazują jako miejsce spoczynku świętego katedrę w Santiago de Compostela, a ciało Jakuba miało tam zostać – tym razem bez boskich ingerencji i cudów – przetransportowane w VII wieku po najeździe arabskim na Palestynę. Inna legenda głosi, że po śmierci apostoła jego uczniowie (na wzór Jezusa Jakub prowadził działalność misyjną) postanowili ukryć ciało w bezpiecznym miejscu, więc wyruszyli w długą podróż na Półwysep Iberyjski, gdzie pochowali i dotarli ze zwłokami do Półwyspu Iberyjskiego. Tam pogrzebali nauczyciela.

fot.stephenD/CC BY-SA 4.0 Katedra w Santiago de Compostela, gdzie mają się znajdować szczątki św. Jakuba

Później o Jakubie zapomniano na długie wieki. Jego domniemane szczątki odkryto dopiero pod koniec VIII stulecia w miejscu, gdzie dziś znajduje się katedra w Santiago de Compostela. Wkrótce o świętym zrobiło się głośno na całym Starym Kontynencie, gdyż przy jego grobie miało dochodzić do licznych cudownych uzdrowień. W realiach średniowiecznej, niezbyt zaawansowanej medycyny, wzbudziło to zrozumiałe poruszenie. Do hiszpańskiego miasta zaczęły ciągnąć pielgrzymki z najdalszych krańców Europy (pierwszy, którego przybycie zostało udokumentowane, pojawił się w Santiago de Compostela w 950 roku).

Wkrótce Hiszpanię okrzyknięto krajem św. Jakuba. Powracający z pielgrzymki wędrowcy na pamiątkę podróży (a może dowód, że w ogóle ją odbyli, gdyż na szlak ruszano nie tylko w celach uzdrowicielskich, ale i pokutnych) mieli zabierać ze sobą puste muszle po małżach. Szybko stały się one symbolem Drogi św. Jakuba, nazywanej też Camino de Santiago.

Czytaj też: Podróże z historią. Kamieniec Podolski

Wszystkie drogi prowadzą do Santiago

Do cudownego grobu schodzili się pielgrzymi z całego kontynentu, dlatego szlak nie jest pojedynczą trasą, lecz raczej skomplikowaną siecią dróg, które przecinają niemal wszystkie europejskie kraje i zbiegają w północno-zachodniej Hiszpanii. Koncentrują się one wokół tak zwanej Via Regia (drogi królewskiej), której początki sięgają czasów świetności Cesarstwa Rzymskiego.

W 1982 roku, po wizycie Jana Pawła II w Santiago de Compostela, Rada Europy uznała, że trasy te posiadają szczególne znaczenie kulturowe, a 5 lat później ogłosiła Drogę św. Jakuba Europejskim Szlakiem Kulturowym (od 1993 roku znajduje się ona na liście światowego dziedzictwa UNESCO). Zaapelowała też do władz wszystkich państw, przez które przebiegały odnogi szlaku pielgrzymkowego, o włączenie się w ich odtwarzanie oraz rewaloryzację znajdujących się przy nich zabytków.

Zanim to nastąpiło, musiało minąć wiele lat – w Polsce pierwszy fragment Camino de Santiago oznakowano dopiero w 2005 roku na Dolnym Śląsku, z inicjatywy Fundacji Wioski Franciszkańskiej i „Bractwa św. Jakuba Apostoła”. Liczący ok. 160 kilometrów odcinek Dolnośląskiej Drogi św. Jakuba oddano do użytku 24 lipca.

Czytaj też: Podróże z historią. Wrocław dla miłośników grozy

Z Dolnego Śląska do Hiszpanii

Polski szlak rozpoczyna się w kolegiacie Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Głogowie. Dalej ciągnie przez sanktuarium św. Jakuba Apostoła w Jakubowie (jeden z najważniejszych ośrodków kultu świętego w naszym kraju), by zakończyć się na granicy z Niemcami w Zgorzelcu. Tam pielgrzymi wchodzą na Ekumeniczną Drogę Pątniczą wiodącą do Hiszpanii.

fot.Albrecht Dürer /domena publiczna Ścięcie św. Jakuba

Dolnośląska Droga św. Jakuba przecina Głogów, Brzostów, Kurowice, Łagoszów Mały, Jakubów. Następnie prowadzi przez Żuków, Grodowiec (gdzie znajduje się niewielkie sanktuarium maryjne), Komorniki, Trzebcz, Polkowice, Sobin, Nową Wieś Lubińską, Pogorzeliska, Chocianów, Nową Kuźnię, Modłę, Osłę, Szczytnicę, Tomaszów Bolesławiecki, Kruszyn i Bolesławiec (w tym ostatnim mieście znajdują się trzy zabytkowe kościoły pod wezwaniem Najświętszej Maryi Panny). Dalej przez Mierzwin, Zabłocie, Nowogrodziec, Nawojów Śląski, Lubań, Pisarzowice, Henryków Lubański, Sławnikowice, Gronów, Pokrzywnik oraz Jędrzychowice zmierza do Mostu Staromiejskiego w Zgorzelcu.

W dużej mierze powyższa trasa pokrywa się z historycznym traktem handlowym wiodącym z północy na południe Polski i dalej do Czech (z Olsztyna przez Łużyce do czeskiej Pragi).

Czytaj też: Podróże z historią. Chorwacki szlak głagolicki w Bašce

Samotna podróż

Przygotowanie szlaku dla pielgrzymów polegało przede wszystkim na starannym oznakowaniu przebiegu Drogi św. Jakuba – wzdłuż całej trasy pojawiły się charakterystyczne białe (a gdzieniegdzie żółte) muszle z czerwonym krzyżem na błękitnym tle oraz żółte strzałki. W odróżnieniu do innych polskich szlaków pielgrzymkowych (np. do Kalwarii Zebrzydowskiej czy na Jasną Górę), trasa ta nie ma charakteru grupowego. Przeznaczona jest do wędrówki samotnej lub w małej grupie. Pielgrzymi mają po drodze do dyspozycji zarówno kościoły oraz kaplic, jak i rozległą bazę noclegową, obejmującą przede wszystkim zabudowania parafialne i gospodarstwa agroturystycznie. Szacuje się, że rocznie Dolnośląską Drogę św. Jakuba przebywa kilkaset osób.

fot.Edescas2 /CC BY-SA 4.0 fot.Edescas2 /CC BY-SA 4.0 Charakterystyczna żółta strzałka wskazująca drogę pielgrzymom (na zdj. w okolicach Madrytu)

Na Dolnym Śląsku się zresztą nie kończy – bazując na wspomnianym szlaku handlowym, polską Camino de Santiago przedłużono m.in. o odcinek wielkopolski. Wielkopolską Drogę św. Jakuba otwarto dla pielgrzymów 6 listopada 2006 roku. Jest ona dłuższa od dolnośląskiego fragmentu – ma ok. 235 kilometrów. Zaczyna się w Gnieźnie, skąd przez Poznań i Leszno prowadzi do Głogowa. Oba szlaki zbiegają się przy głogowskiej kolegiacie Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny.

Alternatywnie pielgrzymi zmierzający do grobu św. Jakuba mogą wybrać się w drogę na przykład z Krzeszowa przez Kamienną Górę, Kowary, Mysłakowice, Jelenią Górę i Lubań. Trasa ta, nazywana Sudecką Drogą św. Jakuba, liczy ponad 100 kilometrów i została udostępniona 7 września 2008 roku. W Lubaniu łączy się z międzynarodową trasą Via Regia. Dolny Śląsk przecinają również dwa krótsze fragmenty Camino de Santiago – tzw. Miedziana Droga św. Jakuba (ze Ścinawy do Chocianowa, o łącznej długości ok. 45 kilometrów,) oraz Ślężańska Droga św. Jakuba (ze Ślęży do Wrocławia; otwarta 25 lipca 2009 roku, ma ok. 55 kilometrów).

Pielgrzymka Dolnośląską Drogą św. Jakuba jest nie tylko przeżyciem duchowym. Trasa stanowi bowiem zarazem szlak turystyczny obejmujący najważniejsze zabytki i atrakcje regionu – od Mostu Tolerancji w Głogowie, przez najdłuższy w Polsce bolesławiecki wiadukt kolejowy, po liczne kościoły, muzea i budowle historyczne.

Bibliografia:

1. Dziedzictwo sakralne na Dolnym Śląsku, Dolnośląska Organizacja Turystyczna (dostęp: 7.02.2022).
2. Piotr Góralczyk, Joanna Szczepkowicz-Battek, Droga św. Jakuba. Przewodnik pielgrzyma. Droga Wielkopolska, Dolnośląska i Sudecka, Stowarzysznie „Światowid” 2015.
3. Aleksander Ogrodnik, Z Dolnego Śląska do Hiszpanii, czyli Ślężański Szlak św. Jakuba, Radio Wrocław (dostęp: 7.02.2022).
4. Najstarsze Camino w Polsce, Camino.net.pl (dostęp: 7.02.2022).