fot.Ecole polytechnique Université Paris-Saclay /CMAP/CC BY-SA 2.0 Badania międzywojennych polskich matematyków przyniosły im światowy rozgłos.

„Senat Rzeczypospolitej Polskiej, w uznaniu zasług polskich matematyków dla światowej nauki, (…) ustanawia rok 2019 Rokiem Matematyki” – głosi uchwała z 20 grudnia. Z tej okazji przypominamy o wybitnych Polakach, którzy specjalizowali się w tej dziedzinie.

Senat swoją uchwałą postanowił uhonorować osiągnięcia polskich matematyków oraz docenić znaczenie tej dziedziny nauki w rozwoju społeczeństwa, cywilizacji oraz gospodarki.

„Wzrost zainteresowania matematyką i studiowaniem tej dziedziny oraz rozwijanie związanych z matematyką umiejętności w działalności naukowej i zawodowej są niezwykle ważne, szczególnie w epoce społeczeństwa informacyjnego i gospodarki opartej na wiedzy” – argumentowano decyzję o ustanowieniu 2019 roku Rokiem Matematyki.

Skąd taki wybór daty? Po pierwsze – Polacy zdecydowanie mają się na tym polu czym pochwalić (o czym poniżej). Po drugie – 2 kwietnia przyszłego roku przypada setna rocznica założenia Towarzystwa Matematycznego w Krakowie.

Zostało ono powołane do życia między innymi przez Stefana Banacha, Leona Chwistka, Antoniego Hoborskiego, Franciszka Leja, Otto Nikodyma, Alfreda Rosenblatta, Jana Śleszyńskiego, Antoniego Wilka, Stanisława Zarembę i Kazimierza Żorawskiego oraz stanowiło fundament dla istniejącego do dziś Polskiego Towarzystwa Matematycznego.

Kilka dni później, bo już 8 kwietnia, podjęto uchwałę o utworzeniu Akademii Górniczej w Krakowie, czyli dzisiejszego AGH. Profesor Antoni Hoborski został pierwszym rektorem uczelni.

fot.domena publiczna Najwybitniejszych przedwojennych polskich matematyków gromadziła m.in. lwowska szkoła matematyczna (na zdj. jej przedstawiciele w 1930 roku).

W tym samym okresie rozgłos zyskały również wyniki pracy naukowców z lwowskiej szkoły matematycznej. Pieczę nad tym ośrodkiem nauki sprawował wówczas Stefan Banach, a także ojciec matematyki stosowanej w Polsce – Hugo Steinhaus. Tu kształcił się również współtwórca bomby wodorowej, Stanisław Ulam, wykorzystujący w swojej pracy zasadę konfiguracji Tellera-Ulama i metodę Monte Carlo.

Także konkurencyjna wobec Lwowa Warszawska Szkoła Matematyczna dała o sobie znać w szerokim świecie, a to za sprawą Wacława Sierpińskiego, Zygmunta Janiszewskiego, Stefana Mazurkiewicza i Kazimierza Kuratowskiego. Później, przed wybuchem II Wojny Światowej, splendoru przysporzyli uczelni twórcy topologii geometrycznej – Karol Borsuk i algebraicznej – Samuel Eilenberg.

Wybitnych matematyków nie brakowało również na uczelniach w Krakowie, Wilnie czy Poznaniu. W Małopolsce najważniejszymi postaciami byli współzałożyciel Międzynarodowej Unii Matematycznej, Stanisław Zaremba, a także Tadeusz Ważewski – jeden z twórców teorii metod topologicznych w badaniu równań różniczkowych i teorii sterowania.

fot.Elgaard/CC BY-SA 3.0 Egzemplarz Enigmy znajdujący się w Warszawie

„Wyniki, jakie na Uniwersytecie Stefana Batorego w Wilnie osiągnęli do 1939 roku Antoni Zygmund i jego uczeń Józef Marcinkiewicz (zamordowany w Katyniu w wieku zaledwie 30 lat), do dziś budzą na świecie podziw. Pierwszy z nich uważany jest za ojca amerykańskiej szkoły analizy harmonicznej – the Chicago School of (hard) Analysis (jej wybitni przedstawiciele to Paul Cohen, Elias Stein, Alberto Calderon, Charles Fefferman oraz Terence Tao, trzech spośród nich to laureaci Medalu Fieldsa – odpowiednika nagrody Nobla w matematyce)” – wskazuje uchwała.

Nie można też zapomnieć o poznańskich naukowcach, którzy złamali szyfr Enigmy: Marianie Rejewskim, Jerzym Różyckim i Henryku Zygalskim. O tym, dlaczego akurat im się to udało, pisaliśmy TUTAJ.

„Wszystkie nazwiska polskich matematyków tamtego okresu, którzy osiągali naukowe wyniki wielkiej wagi, utworzyłyby bardzo długą listę. Również po II wojnie światowej rezultaty prac polskich matematyków budziły wielkie uznanie, pomimo utrzymywanej częściowej izolacji polskiego środowiska naukowego od głównego nurtu nauki światowej” – podkreślili senatorzy w treści uchwały.

Za nią głosowało 79 senatorów, tylko jeden był przeciw, trzech zaś wstrzymało się od głosu.

Źródła informacji:

1. A. Kondek-Dyoniziak, Senat ustanowił rok 2019 Rokiem Matematyki, PAP Nauka w Polsce (dostęp: 22.12.2018).
2. Uchwała Senatu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 20 grudnia 2018 r. ustanawiająca rok 2019 Rokiem Matematyki, Senat RP (dostęp: 22.12.2018).