Bitwa pod Kłuszynem (4 lipca 1610) – bitwa stoczona między armią polską i siłami moskiewskimi w trakcie wojny polsko-rosyjskiej z lat 1609-1618.

W czasie wojny Zygmunta III z Moskwą, z końcem czerwca 1610 w kierunku Smoleńska wyruszyła silna armia moskiewska. W skład wojsk prowadzonych przez carskiego brata Dymitra Szujskiego wchodziło 5 tys. zaciężnych żołnierzy cudzoziemskich, dowodzonych przez Jakuba de la Gardie, oraz ok. 30 tys. Moskali. Wojska polskie były w tym czasie podzielone, część oblegała Smoleńsk, część, z hetmanem wielkim koronnym Stanisławem Żółkiewskim – silną twierdzę Carowo Zajmiszcze. Na wieść o nadciągającej armii moskiewskiej Żółkiewski wyruszył z ok. 5,5 tys. husarii, tysiącem jazdy kozackiej i petyhorskiej, 200 piechoty i 4 armatami pod Kłuszyn, gdzie dwoma obozami stały wojska moskiewskie, w jednym Rosjanie, w drugim cudzoziemcy rozdzieleni wsią Piereczistoje.

Bitwa pod Kłuszynem, 1610.

Bitwa rozpoczęła się przed świtem, w blasku płonącej wsi, którą hetman kazał podpalić. Atak jazdy polskiej z łatwością rozbił wojsko moskiewskie, które jednak w większości zdołało się schronić w otoczonym palisadami obozie. Znacznie trudniej poszło Polakom na lewym skrzydle, gdzie musieli się zmagać z dobrze wyćwiczonym żołnierzem najemnym. Zażarta walka trwała tu ponad 3 godziny i dopiero nadejście piechoty z działami przechyliło szalę zwycięstwa na stronę Żółkiewskiego. Szarża husarii rozstrzygnęła sprawę ostatecznie. Jednak także i tu większość oddziałów cudzoziemskich zdołała schronić się do obozu. Kiedy Żółkiewski otoczył obóz ciasnym pierścieniem, rozpoczęły się rokowania, w wyniku których część cudzoziemców, głównie Szwedzi, po złożeniu przysięgi, że nie będą brać udziału w dalszych walkach, odeszła do Szwecji, pozostali przyłączyli się do wojsk hetmańskich. Teraz z nowymi siłami Żółkiewski zaatakował obóz moskiewski. Szujski ze swoimi wojskami rozpoczął odwrót, który rychło przerodził się paniczną ucieczkę.

W pościg za nieprzyjacielem puściło się niewielu żołnierzy, reszta bowiem zajęła się rabowaniem obozu moskiewskiego. Straty moskiewskie sięgały kilku tysięcy ludzi, polskie ok. 100 zabitych towarzyszy, zapewne trzy razy więcej pocztowych, wielu rannych oraz wiele koni. W ręce Polaków wpadł cały obóz z bogatymi łupami w postaci złotych i srebrnych naczyń, bogatych szat i futer sobolowych, setki wozów, w których znaleziono 20 tys. florenów i 30 tys. rubli, oraz kilkadziesiąt chorągwi i 11 dział.

Autor hasła:

Dr Jerzy Ronikier – historyk kultury i mentalności. Pracował w Instytucie Zarządzania oraz Instytucie Informacji Naukowej i Komunikacji Społecznej Uniwersytetu Jagiellońskiego. Autor pracy „Hetman Adam Sieniawski i jego regimentarze. Studium z historii mentalności szlachty polskiej 1706-1725”. Zmarł w 2013 roku.

Źródło:

Powyższe hasło ukazało się pierwotnie w publikacji książkowej Bitwy polskie. Leksykon (Wydawnictwo Znak 1999) przygotowanej przez wykładowców Uniwersytetu Jagiellońskiego: Tomasza Gąsowskiego, Jerzego Ronikiera, Piotra Wróbla i Zdzisława Zblewskiego. Zdanie wprowadzające pochodzi od redakcji.

Dowiedz się więcej o bitwie pod Kłuszynem: