Bitwa o Skalbmierz (5 sierpnia 1944)

fot.Krzysiekts/domena publiczna Pomnik poświęcony ofiarom i partyzantom biorącym udział w bitwie o Skalbmierz.

Bitwa o Skalbmierz (5 sierpnia 1944) – bitwa partyzancka toczona na froncie wschodnim w trakcie II wojny światowej.

W końcu lipca 1944 oddziały Inspektoratu Miechowskiego Okręgu Kraków Armii Krajowej opanowały przejściowo rejon Pińczów– Kazimierza Wielka–Miechów, tworząc tam tak zwaną Republikę Partyzancką (Republikę Pińczowską). Rankiem 5 sierpnia Niemcy przystąpili do jej likwidacji, wysyłając do położonego na terenie Republiki Skalbmierza liczącą około 900 żołnierzy i policjantów ekspedycję karną. Miasteczka próbował bronić wchodzący w skład II batalionu 120 pułku piechoty z 106 Dywizji Piechoty Armii Krajowej 22-osobowy oddział dywersyjno-partyzancki pod dowództwem podporucznika Franciszka Pudo, pseudonim „Sokół”. Zaskoczony przez nieprzyjaciela, po zaciętej walce musiał się jednak wycofać w obliczu znacznej przewagi liczebnej Niemców, którzy tymczasem rozpoczęli pacyfikację Skalbmierza.

Aby jej zapobiec, około godziny 7 atak na miasto wykonał 27-osobowy oddział szturmowy Armii Krajowej (dowódca – podporucznik Franciszek Kozłowski, pseudonim „Brzoza II”). Po początkowych sukcesach (zajęcie stacji kolejowej) oddział ten został przez Niemców zniszczony; zginęło 17 jego żołnierzy wraz z dowódcą. W tej sytuacji dowodzone przez porucznika Romana Moskwę, pseudonim „Wojniłłowicz” oddziały Armii Krajowej, wspierane przez jednostki Batalionów Chłopskich, 38-osobowy oddział Armii Ludowej kapitana Zygmunta Bieszczanina, pseudonim „Adam” oraz dwa czołgi radzieckiego zwiadu wojskowego z okolic Wiślicy rozpoczęły pospieszną koncentrację wokół miasta, nękając znajdujących się tam Niemców walką podjazdową.

Około godziny 18.30 liczące już blisko 400 żołnierzy zgrupowanie partyzanckie wykonało natarcie na Skalbmierz, zmuszając Niemców do pospiesznego opuszczenia miasta, które zajęto około godziny 21. W czasie walk o Skalbmierz poległo łącznie 21 partyzantów, kilkunastu zaś zostało rannych. Zginęły także 64 osoby cywilne, rozstrzelane przez Niemców. Straty niemieckie wyniosły około 80–100 zabitych i rannych.

Autor hasła:

Dr hab. Zdzisław Zblewski – historyk, doktor habilitowany nauk humanistycznych. Wykładowca Instytutu Historii Uniwersytetu Jagiellońskiego. Specjalista z zakresu dziejów Polski Ludowej i ruchów opozycyjnych tego okresu. Autor takich prac jak „Między wolną Polską a siedemnastą republiką” czy „Utopia nad Wisłą. Historia Peerelu”.

Źródło:

Powyższe hasło ukazało się pierwotnie w publikacji książkowej Bitwy polskie. Leksykon (Wydawnictwo Znak 1999) przygotowanej przez wykładowców Uniwersytetu Jagiellońskiego: Tomasza Gąsowskiego, Jerzego Ronikiera, Piotra Wróbla i Zdzisława Zblewskiego. Zdanie wprowadzające pochodzi od redakcji.