Bitwa nad Żółtymi Wodami (16 maja 1648)

fot.Wojciech Gerson/domena publiczna Hetman wielki koronny Mikołaj Potocki

Bitwa nad Żółtymi Wodami (16 maja 1648) – Na wieść o powstaniu Bohdana Chmielnickiego hetman wielki koronny Mikołaj Potocki ruszył niezwłocznie na Ukrainę, uznając, że sam, bez pomocy ks. Jeremiego Wiśniowieckiego zdusi powstanie. Na granicy Dzikich Pól, pod Czehrynem rozdzielił wojsko, wielokrotnie słabsze niż połączone siły kozackie i tatarskie Tuhaj-beja, na trzy grupy, zatrzymując wszakże większość przy sobie. Przeciwko Chmielnickiemu w głąb Dzikich Pól wysłał niezależnie od siebie dwa oddziały; jeden, pod dowództwem swego syna Stefana stepem, drugi, złożony głównie z kozaków rejestrowych, w sile ok. 4 tys. – Dnieprem. Maszerujący stepem oddział Stefana Potockiego 29 kwietnia dotarł do Żółtych Wód, gdzie uderzył na zbuntowanych kozaków.

Niewielkie siły polskie (ok. 1200 ludzi) nie miały żadnych szans w walce z kilkakrotnie liczniejszym wrogiem. Polacy zamknęli się w taborze i początkowo skutecznie odpierali ataki przeciwnika, który rozpoczął regularne oblężenie. O klęsce Potockiego zadecydowała zdrada kozaków rejestrowych i dragonów, którzy przeszli na stronę Chmielnickiego. Po krótkich negocjacjach Potocki zgodził się wydać powstańcom działa za cenę wolnego odwrotu. Kozacy złamali jednak umowę i wydali działa Tatarom, którzy podczas odwrotu zaatakowali tabor polski i wymordowali większość znajdujących się w nim ludzi. Zginął Stefan Potocki i nowo mianowany komisarz kozacki Jacek Szemberk. Stefan Czarniecki dostał się do niewoli. Grupa Potockiego przestała istnieć.

Autor hasła:

Dr Jerzy Ronikier – historyk kultury i mentalności. Pracował w Instytucie Zarządzania oraz Instytucie Informacji Naukowej i Komunikacji Społecznej Uniwersytetu Jagiellońskiego. Autor pracy „Hetman Adam Sieniawski i jego regimentarze. Studium z historii mentalności szlachty polskiej 1706-1725”. Zmarł w 2013 roku.

Źródło:

Powyższe hasło ukazało się pierwotnie w publikacji książkowej Bitwy polskie. Leksykon (Wydawnictwo Znak 1999) przygotowanej przez wykładowców Uniwersytetu Jagiellońskiego: Tomasza Gąsowskiego, Jerzego Ronikiera, Piotra Wróbla i Zdzisława Zblewskiego.