Kazimierz I (ur. ok. 1211, zm. 1267) – książę kujawski, łęczycki i sieradzki. Syn Konrada I mazowieckiego i Agafii, córki Świętosława Andrzeja, księcia na Nowogrodzie Siewierskim.

Już za życia ojca brał udział w życiu politycznym, m.in. w jego wyprawach na Kraków. Ok. 1230/31 roku rozpoczął samodzielne rządy w Inowrocławiu, w wydzielonym przez ojca księstwie kujawskim. Do śmierci Konrada prowadził walkę z księciem Pomorza Gdańskiego Świętopełkiem, której efektem było zajęcie kasztelanii wyszogrodzkiej.

W 1247 roku w czasie pobytu braci Bolesława i Siemowita na pogrzebie ojca zajął ziemię łęczycką i sieradzką, włączając je do swojego księstwa. W roku następnym, po śmierci Bolesława, przyłączył do swojej dzielnicy ziemię dobrzyńską.

W latach 1248–1257 toczył walkę z Krzyżakami o ziemie Jaćwięgów. Był pomysłodawcą planu pokojowej chrystianizacji tych ziem, do którego pozyskał Bolesława V Wstydliwego. Jednym z elementów tego projektu było otrzymanie od papieża zgody na chrystianizację ziem jaćwięskich i przyłączenie ich do dzielnicy Kazimierza. Działania te były sprzeczne z planami Krzyżaków, którzy uważali ziemię Jaćwięgów za swoją strefę wpływów.

Sukcesem dyplomatycznym księcia było doprowadzenie do rzucenia przez papieża klątwy na Krzyżaków za jeden z najazdów na ziemie galindzkie. Ostra rywalizacja z Krzyżakami doprowadziła do układu w Raciążu, zawartego przez tych ostatnich z jego bratem Siemowitem, a skierowanego najprawdopodobniej przeciwko Kazimierzowi. W 1254 roku uwięził on Siemowita wraz z żoną na zamku w Sieradzu, skąd zostali zwolnieni po interwencji legata papieskiego.

Drugim elementem polityki zewnętrznej Kazimierza była rywalizacja z książętami wielkopolskimi o kasztelanię w Lądzie. Ziemia ta przeszła w posiadanie księcia kujawskiego w roku 1239 roku jako posag jego drugiej żony Konstancji, córki Henryka II Pobożnego. Po śmierci Władysława Odonica książęta wielkopolscy (Przemysł I i Bolesław Pobożny) nie uznali tej darowizny i zajęli Ląd.

Kazimierz przy pomocy Świętopełka pomorskiego odebrał czasowo kasztelanię i próbował zorganizować w dzielnicy Bolesława Pobożnego opozycyjne przeciwko niemu stronnictwo. Zatarg o kasztelanie lądzką zyskał szerszy kontekst, kiedy Kazimierz zaangażował się jako stronnik króla czeskiego w rywalizację czesko-węgierską o spadek po Babenbergach.

Spowodowało to interwencję Bolesława Pobożnego, stronnika węgierskiego, wspartego przez brata Kazimierza, Siemowita. Zainicjowany przez nich bunt rycerstwa został jednak szybko stłumiony, zaś syn Leszek Czarny, wcześniej stojący po stronie przeciwników ojca, zjednany nadaniem ziemi łęczyckiej, zamienionej później na ziemię sieradzką. Ostatecznie Kazimierz w 1261 roku zrezygnował z kasztelanii lądzkiej, po kolejnym zdobyciu jej przez Bolesława.

Za panowania Kazimierza na Kujawach wykształcił się odrębny dwór książęcy wraz z kancelarią. Ten protoplasta kujawskiej linii Piastów był księciem dbałym o sprawy gospodarcze oraz o zakres praw książęcych. W 1250 roku wystawił dla biskupa włocławskiego Michała dokument regulujący prawa własności kościelnej w diecezji, co kończyło długi spór księcia i biskupa dotyczący majątku biskupstwa kujawskiego. Z następcą Michała, Wolimirem, Kazimierz wdał się w ostry spór o budowę bez pozwolenia książęcego zamku w Raciążku.

Był trzykrotnie żonaty. Z pierwszą żoną Jadwigą nie miał potomstwa. Z drugiego małżeństwa z Konstancją, córką Henryka II Pobożnego, księcia wrocławskiego, miał troje dzieci, w tym Leszka Czarnego i Siemomysła. Trzecia żona Eufrozyna, córka Kazimierza I, księcia opolskiego, dała mu czworo dzieci, w tym Władysława Łokietka, przyszłego króla Polski, i Kazimierza II, księcia kujawsko-łęczyckiego.

Autor hasła:

Maciej Michalski – doktor habilitowany, historyk mediewista, związany z Instytutem Historii Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. Autor prac poświęconych m. in. historii idei, historii kobiet oraz historii kształtowania się tożsamości narodowej Słowian w XIX wieku. Współautor „Słownika władców polskich”, „Słownika władców Europy średniowiecznej” oraz „Słownika władców Europy nowożytnej i najnowszej”.

Źródło:

Powyższe hasło ukazało się pierwotnie w publikacji książkowej pt. „Słownik władców polskich” (Wydawnictwo Poznańskie 1999) pod redakcją Józefa Dobosza, przygotowanej przez historyków związanych z Uniwersytetem Adama Mickiewicza w Poznaniu i z Polską Akademią Nauk.