fot.domena publiczna Karol Robert (fot. domena publiczna)
Karol I Robert (ur. 1288, zm. 16 VII 1342) – król węgierski, uznawany od 1308 r. Wnuk króla Neapolu Karola II Andegaweńskiego i prawnuk w linii żeńskiej króla Węgier Stefana V. Syn Karola Martela, króla Neapolu, i Klemencji, córki cesarza Rudolfa I.
Ok. 1306 r. pojął za żonę Marię, córkę Kazimierza II, księcia bytomskiego, która zmarła w 1317 r., pozostawiając dwie córki: Katarzynę i Elżbietę (obie wydane za Piastów Śląskich). Owocem związku pozamałżeńskiego był syn Koloman, późniejszy biskup Györ. W 1318 r. Karol zawarł legalny związek z Beatrycze, siostrą Jana Luksemburskiego (zm. bezpotomnie w 1319). Trzecie małżeństwo zawarł 6 lipca 1320 r. z córką Władysława Łokietka, Elżbietą, z którą miał synów: Karola (ur. i zm. 1321), Władysława, Ludwika, Andrzeja (1327-1345) i Stefana (1332-1354).
Na Węgrzech zjawił się popierany przez Bonifacego VIII w 1300 r. Podjął kilkunastoletnią walkę o tron, początkowo z Andrzejem III, później z rządzącą oligarchią. Pierwszy raz został koronowany wiosną 1301 r. W 1307 r. udało mu się opanować Budę i jesienią zjazd w Rakos uznał go za króla. Jednak polityka kurii papieskiej, która pragnęła uznania Węgier za lenno papieskie, doprowadziła do oporu sejmu węgierskiego. Ostatecznie Węgrzy przyjęli, że prawo Karola do tronu węgierskiego wynika z jego pokrewieństwa z Arpadami i na tej podstawie powołali go na tron w 1308 r. Koronacja odbyła się w roku następnym (15 VI 1309) – ale nie koroną św. Stefana, która znajdowała się w ręku opozycji. Wywołało to zarzuty nieprawomocności tego aktu i koronacja została ponowiona – odzyskaną koroną św. Stefana w 1310 r. w Białogrodzie.
Władza królewska ostatnich Arpadów była bardzo słaba, co doprowadziło do umocnienia się magnaterii i faktycznego rozpadu Węgier na kilka dzielnic, w których wpływy królewskie były iluzoryczne. Walka o zjednoczenie państwa przez Karola trwała do 1321 r. Doprowadził on do upadku starych rodów możnowładczych i wykreował nowe. Zreformował administrację, stworzył nową strukturę urzędniczą, a dotychczasowi urzędnicy stali się funkcjonariuszami państwowymi. W wojsku wprowadził tzw. system banderyjny, który zobowiązywał do służby wojskowej w zależności od obszaru posiadanej ziemi. Panowie, którzy mogli wystawić pięciuset rycerzy mieli prawo do własnej chorągwi (banderium) i budowy zamku.
Początkowo Karol przebywał w Temesvarze, później wybudował w Wyszehradzie nowy pałac i zorganizował na nowo dwór, na którego czele postawił marszałka – czerpiąc wzory z Francji i Neapolu. Wprowadził stały podatek gruntowy, dokonał reformy monetarnej, wprowadzając na wzór Florencji złotą monetę: floreny węgierskie. Obdarzał przywilejami miasta i popierał rozwój górnictwa. Wraz z poprawą sytuacji gospodarczej kraju dwór węgierski stał się jednym z pierwszych w Europie, podniósł się autorytet nowej dynastii. Wprowadzenie etykiety miało sprzyjać bezpieczeństwu króla i jego rodziny wobec powtarzających się zamachów na jego życie. Karol przyswoił Węgrom kulturę rycerstwa zachodniego, chociaż synów wychowywał w duchu węgierskim, a na dworze posługiwano się językiem węgierskim. Rozbudowano kancelarię, umocniła się pozycja duchowieństwa.
Rządy Karola Roberta stanowiły przełom w dziejach wewnętrznych Węgier, a król kierował się interesem dynastii, co znalazło odbicie także w polityce zagranicznej. Początkowo oparł się na papiestwie i spokrewnionych z nim Habsburgach, z którymi wkrótce zerwał i zbliżył się do Polski. Sojusz z Polską wzmocniony został małżeństwem z córką Władysława Łokietka. W 1330 r. usiłował – nieskutecznie – narzucić zwierzchnictwo hospodarowi wołoskiemu Basarabowi. W 1339 r. na zjeździe w Wyszehradzie doszło do umowy na przeżycie między Kazimierzem Wielkim a Karolem Robertem, co kilka lat później, za panowania jego syna Ludwika, doprowadziło do unii personalnej węgiersko-polskiej. Ważnym kierunkiem jego polityki była sprawa pozyskania Królestwa Neapolu, w tym celu król zaręczył swego młodszego syna Andrzeja z dziedziczką tronu neapolitańskiego Joanną.
Był człowiekiem nieufnym i podejrzliwym, rządy sprawował autokratycznie przy pomocy Rady, nie zwoływał sejmów. Osobiście interesował się wychowaniem i wykształceniem swoich dzieci, wielki szacunek okazywał żonie. Życie religijne Karola Roberta budziło u współczesnych wiele zastrzeżeń, m.in. to, że nie zachowywał postów i opuszczał msze święte.