fot.domena publiczna Portret Dymitra Samozwańca I.
Dymitr Samozwaniec I (ur.?, zm. 27 V 1606) – samozwańczy car rosyjski od 31 lipca 1605 roku. Rzekomy syn Iwana IV, podający się za zmarłego w 1591 roku Dymitra Iwanowicza. Według Borysa Godunowa był to Grigorij Otrepjew, zbiegły mnich, syn Stiepana, setnika strzelców moskiewskich, który w 1603 roku pojawił się w Polsce na dworze księcia Adama Wiśniowieckiego.
Zygmunt III chciał użyć go do intrygi w Moskwie, ale sprzeciwili się temu senatorowie (J. Zamoyski). Znalazł poparcie u jezuitów, w 1604 roku przyjął chrzest rzymskokatolicki. Zaręczony z Maryną, córką wojewody sandomierskiego Jerzego Mniszcha, w zamian za pomoc w zdobyciu tronu moskiewskiego obiecywał Polakom ogromne nadania ziemskie i nagrody.
Z pomocą prywatnych wojsk szlacheckich na przełomie 1604/1605 roku opanował kilka zamków na Siewierszczyźnie (Czernihów, Putywl, Siewsk, Kursk). Po śmierci Borysa Godunowa zajął Moskwę przy poparciu tamtejszych bojarów i koronował się na cara (1605). Namawiany przez Zygmunta III do wspólnej wojny ze Szwecją, odmówił. Jego ślub z Maryną Mniszchówną rozbudził nadzieje, m.in. papieża Pawła V na unię patriarchatu moskiewskiego z Rzymem.
18 maja 1606 roku na Kremlu odbył się ślub i koronacja Maryny (pierwsza kobieta koronowana w dziejach Moskwy). Zachowanie Polaków towarzyszących Dymitrowi przyspieszyło powstanie, które wybuchło w nocy z 26 na 27 maja 1606 roku. Powstańcy wymordowali ok. trzystu Polaków. Dymitr zginął, a posłów polskich i Marynę aresztowano i zesłano.
Literatura:
- D. Czerska, Dymitr Samozwaniec, Wrocław 1995.
- A. Andrusiewicz, Dzieje dymitriad 1602–1614, Warszawa 1990.
- J. Maciszewski, Polska a Moskwa 1603–1618, Warszawa 1968.