fot.domena publiczna W czasie tworzenia swojej mapy Piri mógł korzystać nawet z dwudziestu innych!

Mapa odkryta w pałacu Topkapi w Stambule w 1929 roku w dalszym ciągu budzi wiele kontrowersji. Mowa o pewnym lądzie, który na niej widnieje.

Słynna mapa została sporządzona w 1513 roku na skórze gazeli przez Piri Reisa – wybitnego kartografa, admirała floty Turków osmańskich. Jest ona świetnym przykładem typowego portolanu. Przy jej tworzeniu Piri posługiwał się informacjami z ponad dwudziestu źródeł – wśród morskich map portugalskich, czy prac Ptolemeusza znalazły się nawet mapy Kolumba! Piri znalazł się w ich posiadaniu dzięki pewnemu hiszpańskiemu marynarzowi, wziętemu do tureckiej niewoli. Marynarz ten uczestniczył w jednej z wypraw słynnego odkrywcy i po krótkiej rozmowie miał przekazać kartografowi owe mapy. W swojej pracy Piri korzystał także z przynajmniej jednej mapy średniowiecznej, o czym świadczy  chociażby ilustracja przy górnej krawędzi, która przedstawia statek znajdujący się obok ryby z dwiema osobami na grzbiecie. Notka dołączona do rysunku nawiązuje do życia irlandzkiego świętego Brendana.

Zatem Piri rysując mapę świata opierał się na znanej w tamtych czasach wiedzy z zakresu geografii i ówczesnych domysłach, a jednak jest w niej coś przykuwającego uwagę…

fot.domena publiczna Piri Reis

Astronauci starożytności i zapomniani żeglarze

Wielu ludzi ze świata nauki jest pochłoniętych studiowaniem owej mapy przedstawiającej Ocean Atlantycki z przylegającymi lądami – Europą, Afryką, Ameryką Północną i Południową. Jednak to nie przedstawienie Nowego Świata budzi ich zainteresowanie, lecz tajemniczy ląd na dole mapy, będący przedłużeniem Ameryki Południowej.

fot.domena publiczna James Cook zorganizował trzy wyprawy dookoła świata!

Hapgood był przekonany o istnieniu zapomnianej cywilizacji żeglarzy z zamierzchłej przeszłości, podróżujących między biegunami. Twierdził, iż żeglarze ci rysowali mapy całej ziemi, a ich dziedzictwo miały wykorzystywać inne cywilizacje przez tysiąclecia. Na jednej ze swoich map mieli przedstawić Antarktydę z czasów kiedy nie była pokryta warstwą lodu. Aby poprzeć swoją teorię Hapgood posłużył się danymi sond z wypraw badawczych z lat czterdziestych i pięćdziesiątych XX wieku. Z kolei kontrowersyjny pisarz Erich von Däniken stwierdził, że ilustracja Antarktydy jest dowodem na istnienie astronautów ze starożytności i to właśnie kosmici nakreślili pierwotne przedstawienie tego kontynentu.

fot.domena publiczna Mapa Piri Reisa

Wielu spośród naukowców poddaje w wątpliwość teorie Hapgooda. Po pierwsze z powodu braku jakichkolwiek dowodów na istnienie cywilizacji, o której wspominał. Po drugie badania geologiczne przeprowadzone w czasach współczesnych wykazały, iż Antarktyda mogła być jeszcze wolna od lodu ok. czternaście milionów lat temu, a nie cztery tysiące lat przed naszą erą, jak twierdził Hapgood.

Prehistoryczną koncepcję pochodzenia mapy podważa sam Piri Reis. Zapiski na mapie mówią o dotarciu okrętów portugalskich do wybrzeży domniemanej Antarktydy i zaatakowaniu załogi jednego ze statków przez nagich ludzi. Jeszcze dalej Piri pisze o upałach na tym lądzie. Zatem opis pasuje raczej do Ameryki Południowej, aniżeli do terenów Antarktydy, gdzie w tamtych czasach nie mogło być mowy o gorącym klimacie.
Greg McIntosh uważa, że tajemniczy ląd może być w istocie Wielkim Kontynentem Południowym. Nanoszono go na mapę od czasów Ptolemeusza. Uważano powszechnie, iż istnieje jakichś kontynent na południu kuli ziemskiej dla zachowania równowagi względem ziem na półkuli północnej tzw. Terra Australis Incognita – Nieznany Południowy Ląd. Czy Piri Reis widział w Ameryce Południowej ów ląd?

Z pewnością pomocne byłyby tutaj pozostałe zaginione fragmenty mapy. Nie ulega wątpliwości, że artefakt ten jest niezwykle ważnym pod względem historycznym dokumentem, najstarszą turecką mapą świata, na której widać Nowy Świat.

Bibliografia:

1. J. Reychman, Historia Turcji, Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydawnictwo, Wrocław 1973.
2. J. S. Łątka, Sulejman II Wspaniały i jego czasy. Złota epoka muzułmańskiej Porty, Wydawnictwo Bellona, Warszawa 2015.
3. McIntosh G. C., Thrower N.J.W., The Piri Reis Map of 1513, University of Georgia Press,2000.
4. Soucek S., Piri Reis and Turkish Mapmaking After Colombus: The Khali Portolan Atlas, Khalili Collections, London 2004.
5. Historia National Geographic, tom 24: Imperium Osmańskie, Rosja, Chiny Dynastii Ming / wyd. polske pod red. Białek M., Bojarska-Lis D., 2015.
6. Haughton B., Ukryta historia. Zaginione cywilizacje, wiedza tajemna i starożytne zagadki [ tł. Bandel P. ], Dom Wydawniczy REBIS Poznań 2013.