fot.Charles R. Knight /domena publiczna Czy wymarcie neandertalczyków było spowodowane problemami z płodnością wśród kobiet tego gatunku?

Niewielki spadek współczynnika dzietności mógł doprowadzić 40 000 lat temu do wymarcia neandertalczyków – dowodzą francuscy eksperci. Niezbyt dobrze wróży to ludziom. Niedawno naukowcy z Nottingham opublikowali wyniki swojego badania, z którego wynika, że liczebność i jakość plemników u mężczyzn coraz bardziej się pogarsza.

Wyniki badań dotyczących jakości męskiej spermy są alarmujące. Ludzkości wprawdzie raczej nie grozi rychłe wyginięcie, jednak na dłuższą metę spadek liczebności plemników z pewnością przyczyni się to do istotnych zmian demograficznych. 40 000 lat temu neandertalczycy byli w zdecydowanie gorszej sytuacji. Jak się szacuje, w szczytowym momencie cała ich populacja w Europie i Azji nie przekraczała 70 000 osobników – była więc dość mała.

Jak jednak doszło do tego, że w pewnym momencie całkowicie zniknęła z powierzchni Ziemi? Do tej pory uważano, że doprowadziła do tego katastrofa naturalna (np. wybuch wulkanu) bądź rywalizacja z Homo sapiens (przy czym naukowcy nie byli zgodni co do tego, czy nastąpiło to w wyniku bezpośredniego konfliktu, czy raczej przez rozprzestrzenianie się chorób, na które neandertalczycy nie byli odporni). Paleoantropolog Silvana Condemi z Uniwersytetu w Marsylii mówi:

Przez tysiące lat istniała grupa ludzi, doskonale przystosowanych do swojego środowiska, która nagle zniknęła. Nic dziwnego, że przez długi czas sądzono, że neandertalczyków wybili Homo sapiens. Dziś jednak, dzięki analizom DNA wiemy, że relacje pomiędzy tymi dwoma gatunkami nie zawsze były wrogie. Dochodziło nawet do krzyżowania się między nimi – również współcześni ludzie mają geny pochodzenia neandertalskiego.

Francuscy badacze, zamiast skupiać się na przyczynach wyginięcia neandertalczyków, zaczęli zastanawiać się nad tym, w jaki sposób do tego doszło. Na podstawie modeli komputerowych przeanalizowali wpływ różnorodnych czynników (takich jak wojna, epidemie, wskaźniki przeżycia dorosłych i dzieci czy zmniejszona płodność) na liczebność populacji. „Bardzo szybko zauważyliśmy coś nieoczekiwanego. Wymieranie trwało zbyt długo, by można wytłumaczyć je pojedynczą katastrofą” – tłumaczy Condemi.

fot.domena publiczna Problemy z płodnością neandertalskich kobiet mogły wynikać z niedoboru pożywienia.

Zgodnie z wcześniejszymi badaniami proces znikania neandertalczyków trwał od 4000 do 10 000 lat. Jedynym czynnikiem, który mógł do tego doprowadzić był spadek płodności wśród młodych kobiet rzędu…2,7–8%. Co spowodowało obniżenie tego wskaźnika? Condemi jako możliwą przyczynę wymienia zmiany klimatyczne, które przełożyły się na niedobór pożywienia (według nowych ustaleń ocieplenie klimatu popychało neandertalczyków nawet do aktów kanibalizmu).

Jak się to ma do sytuacji współczesnych ludzi? Condemi, powołując się na wcześniejsze prace, ostrzega: „jeśli średnia liczba urodzeń na całym świecie spadnie do poziomu 1,3, nasz gatunek zniknie w ciągu zaledwie 300 lat. To mało prawdopodobny model, ale nie niemożliwy”. Tym bardziej, że – jak dowodzą badacze z Nottingham – dalszy spadek liczby plemników u mężczyzn i pogarszanie się ich jakości może doprowadzić do tego, że naturalne zapłodnienie stanie się bardzo trudne.

Źródła informacji:

1. Charles Q. Choi, Neanderthals May Have Been Driven to Extinction by a Tiny Drop in Fertility Rates, Live Science (dostęp: 1.06.2019).
2. Anna Degioanni, Christophe Bonenfant, Sandrine Cabut, Silvana Condemi, Living on the edge: Was demographic weakness the cause of Neanderthal demise?, PLOS ONE, 14 (5) 2019.
3. Spadek płodności u mężczyzn powiązany z zanieczyszczeniami w naszych domach, Dziennik naukowy (dostęp: 1.06.2019).