fot.David Bjorgen/CC BY-SA 3.0 Czy naukowcom udało się rozwikłać kolejną zagadkę Stonehenge?

Od dawna wiadomo już, że budulec wykorzystany do wzniesienia Stonehenge pochodził ze wzgórz Preseli w zachodniej Walii. Dopiero teraz naukowcy ustalili jednak dokładnie, z których kamieniołomów go wydobyto. I znaleźli dowody wskazujące na to, jak został przetransportowany do miejsca docelowego.

Profesor Mike Parker Pearson wraz z zespołem zdołali ustalić, że błękitne kamienie (ang. bluestones), których użyto do wzniesienia najsłynniejszej megalitycznej budowli w Europie pochodzą między innymi z kamieniołomów Carn Goedog i Craig Rhos-y-felin, położonych ponad 200 kilometrów od miejsca, w którym dziś znajduje się Stonehenge.

Co więcej, niewykluczone, że to właśnie w zachodniej Walii, nieopodal miejsc wydobycia, pierwotnie postawiono monument. Dlaczego więc przeniesiono kamienny krąg do Salisbury? I przede wszystkim – jak tego dokonano?

Jak podkreśla profesor Pearson, zazwyczaj megalityczne budowle powstawały w odległości kilku, maksymalnie kilkunastu kilometrów od kamieniołomu, gdyż przenoszenie ogromnych bloków kamieni na duże odległości było dla ówczesnych ludzi nie tyle trudne, co niemal niemożliwe. Jednak 5000 lat temu budowniczy Stonehenge zdecydowali się na wykonanie iście syzyfowej pracy.

„Trzeba sobie uświadomić, że miejsce, z którego wydobyto budulec do wzniesienia Stonehenge miało dla starożytnych mieszkańców tych okolic znaczenie ceremonialne” – tłumaczy profesor Pearson. „Świadczy o tym między innymi duża koncentracja grobowców neolitycznych w tym rejonie” – dodaje.

fot.Dylan Moore/CC BY-SA 2.0 Profesor Pearson przypuszcza, że pierwotnie krąg Stonehenge stał na wzgórzach Preseli, być może nieopodal stanowiska Banc Du (na zdj.).

Hipoteza na temat tego, że Stonehenge stanowiło niegdyś fragment innego kamiennego kręgu położonego na wzgórzach Preseli, po raz pierwszy pojawiła się niemal sto lat temu. Postawił ją wówczas geolog Herbert Henry Thomas, ale nie została potraktowana poważnie. Zespół Pearsona powrócił do tej teorii, po tym jak w pobliżu domniemanej pierwotnej lokalizacji monumentu znaleziono próbki węgla drzewnego, datowane na około 3000 lat p.n.e. – co oznaczałoby, że stanowisko było wykorzystywane w okresie, gdy ruszyła pierwsza faza budowy Stonehenge. Jak jednak podkreślają naukowcy – póki co są to jedynie spekulacje.

Badania Pearsona mówią natomiast więcej na temat sposobu wydobycia i transportu budulca. Otóż neolityczni ludzie wykorzystali strukturę kamienia, złożonego z naturalnych pionowych filarów, odseparowując poszczególne bloki za pomocą młotków oraz klinów w miejscach połączeń. Do transportu używali natomiast najprawdopodobniej dźwigni, lin i podbijaków. Z ich pomocą umieszczali filary na ziemnych platformach, a następnie przenosili je na drewniane sanie. Fragmenty kamiennych narzędzi znaleziono nieopodal kamieniołomów.

Zgodnie z ustaleniami Pearsona, Stonehenge początkowo miało być jedynie kręgiem nieobrobionych bloków z błękitnego kamienia. Dopiero około pięć stuleci później dodane zostały bloki sarsenu. Wyniki swoich prac badacze z Instytutu Archeologii w University College London opublikowali w czasopiśmie „Antiquity”.

Stonehenge cieszy się niesłabnącym zainteresowaniem naukowców. Niektóre teorie, które powstają na temat słynnej budowli megalitowej, wzbudzają przy tym sporo kontrowersji.

Źródła informacji:

1. L. Geggel, Stonehenge May Have First Stood in Wales, According to Speculative Idea, Live Science (dostęp: 23.02.2019).
2. M. P. Pearson, J. Pollard, C. Richards i in., Megalith quarries for Stonehenge’s bluestones, „Antiquity” vol 93, is 367, 45–62.