Twoja Historia

Portal dla tych, którzy wierzą, że przeszłość ma znaczenie. I że historia to sztuka dyskusji, a nie propagandy.

Najbardziej archaiczny język w Europie. Używają go nasi najbliżsi sąsiedzi

Litewski skansen - muzeum pod gołym niebem (fot. vietnam-lt, lic. CC0)

fot.vietnam-lt, lic. CC0 Litewski skansen – muzeum pod gołym niebem (fot. vietnam-lt, lic. CC0)

Liczne autorytety potwierdzają przekonanie, że „jest najbardziej archaiczny ze wszystkich języków indoeuropejskich” i że „zachował on swoje archaiczne formy lepiej niż jakikolwiek inny współczesny język indoeuropejski”.

Od czasu, gdy w roku 1897 Karl Brugmann wydał swój Grundriss, czyli zarys gramatyki porównawczej języków indoeuropejskich, język litewski pozostaje ulubieńcem etymologów o romantycznej orientacji.

Łacina Litwinów

Prawdą jest, że słownik języka litewskiego zawiera pewien rdzeń złożony ze słów, które łatwo rozpozna każdy klasyk: vyras („mężczyzna”), saulē („słońce”), mēnuo („księżyc”), ugnis („ogień”), kalba („język”).

Obok liczby mnogiej zachował liczbę podwójną ma długie samogłoski nosowe, deklinację złożoną z siedmiu przypadków i odmianę czasownika, której czasy, koniugacje i tryby przypominają odpowiednie kategorie łaciny.

Podobny od polskiego?

Z drugiej strony jednak, leksyka języka litewskiego zawiera także bogaty element słowiański: galva („głowa”, po rosyjsku gołowa), ranka („ręka”), paukštis („ptaszek”), žiema („zima”), sniegas („śnieg”). Język polski także ma liczbę mnogą, siedem przypadków i samogłoski nosowe. W odróżnieniu od litewskiego większość języków słowiańskich nie utraciła form rodzaju nijakiego.

Niemiecki językoznawca Friedrich Karl Brugmann (fot. domena publiczna)

fot.domena publiczna Niemiecki językoznawca Friedrich Karl Brugmann (fot. domena publiczna)

W gruncie rzeczy, podstawowe dla języka litewskiego są takie cechy które dzieli on zarówno z grupą języków bałtyckich, jak i słowiańskich. Gorzko się rozczaruje ten, kto sobie wyobraża, że litewski jest bliskim kuzynem sanskrytu.

Chłopski dialekt

Na uwagę zasługuje jednak fakt, że język litewski przetrwał do dziś. Przez całe wieki istnienia Wielkiego Księstwa Litewskiego był lokalnym chłopskim dialektem i nigdy go nie używano ani jako języka wysokiej kultury, ani jako oficjalnego języka państwowego.

Egzemplarz pierwszej litewskiej książki (fot. Pinkizz, lic. CC BY 2.0)

fot.Pinkizz, lic. CC BY 2.0 Egzemplarz pierwszej litewskiej książki (fot. Pinkizz, lic. CC BY 2.0)

Statuty litewskie, zapisane w języku ruskim, zostały przetłumaczone na łacinę (1530) i na język polski, ale nie na litewski. Natomiast począwszy od Katechizmu (1547) M. Mažvydasa, zaczęto języka litewskiego używać do celów religijnych.

W wieku XIX rosyjscy oświatowcy próbowali go drukować cyrylicą. Ale polscy biskupi z Wilna skutecznie udaremnili to przedsięwzięcie, wprowadzając do szkolnictwa podstawowego alfabet łaciński i w ten sposób cementując głębokie przywiązanie Litwy do katolicyzmu. Jest więc rzeczą wielce stosowną, aby językoznawca-amator ostrzył sobie zęby na tekście Pisma Świętego:

Ir angēlas
tare jiems:
„Nesibijokties!
Štay!”
Apsakau jums didj dźaugsmą
kurs
nusidůs
vissiems źmonems
(Łk 2,10).

Źródło:

Powyższy tekst ukazał się pierwotnie w ramach monumentalnej pracy profesora Normana Daviesa: Europa. Rozprawa historyka z historią (w przekładzie Elżbiety Tabakowskiej, Znak 2010).

Tytuł, lead, ilustracje wraz z podpisami, wytłuszczenia oraz śródtytuły pochodzą od redakcji. Tekst został poddany podstawowej obróbce redakcyjnej, w celu wprowadzenia częstszego podziału akapitów.

Polecamy najlepsze książki Normana Daviesa:

Komentarze (5)

  1. Anonim Odpowiedz

    PUTIN WYGRAŁ WYBORY, ROSJA NA TYM PRZEGRAŁA !!! PUTIN UPADNIE, I ROSJA UPADNIE. ŻADEN PREZYDENT ROSJI PO PUTINIE NIE ZDOŁA JUŻ JEJ ODBUDOWAĆ !!!

  2. qwerty Odpowiedz

    „głębokie przywiązanie Litwy do katolicyzmu”
    Nieprawda, sami Litwini przyznają, że chrześcijaństwo jest u nich dopiero 500 lat i dobrze znają swoich dawnych pogańskich bogów.

  3. Night Hunter Odpowiedz

    Pogaństwo na Litwie ma się bardzo dobrze, jak nigdzie indziej w Europie.

    Choć litewski z sanskrytem nie jest spokrewniony ale dzięki swojej archaiczności zachował wiele podobnych słów, które do dziś dzieli z językami indoirańskimi. Zresztą posiada własne podobieństwa z wszystkimi grupami indoeuropejskimi.
    Bardzo ciekawy język!

  4. Adam Szeluga Odpowiedz

    wszystkim językom na tym łez padołku kudy do JĘZYKA POLSKIEGO.
    JĘZYK POLSKI JEST NAJPIĘKNIEJSZYM JĘZYKIEM ŚWIATA!

    I Nigdy NIC ! już nie zmieni tego.

    Do końca świata……..

    Kiedyś gdzieś wpadła mi w oko informacja, że najwięcej laureatów Nagrody Nobla z dziedziny literatury, i z dziedziny poezji miało KORZENIE POLSKIE. TO chyba o czymś świadczy prawda ?

Odpowiedz na „Night HunterAnuluj pisanie odpowiedzi

Jeśli chcesz zgłosić literówkę lub błąd ortograficzny kliknij TUTAJ.