Piłsudski lubił się grzać w blasku arystokracji. Ale co to miało wspólnego… z siadaniem gołym tyłkiem na jeżach?

fot.domena publiczna Nieśwież przed wojną.

„To nie sztuka zabić kruka ani sowę trafić w głowę ale sztuka całkiem świeża gołą dupą siąść na jeża” – brzmiał frywolny wierszyk Aleksandra Fredry. Józef Piłsudski ułożył własną jego wersję.

Niezbyt przyzwoity wierszyk Aleksandra Fredry został spopularyzowany, gdy ku uciesze zebranych przekształcił go podczas wizyty w Nieświeżu Józef Piłsudski. Całość, w wersji Marszałka, brzmiała następująco:

To nie sztuka zabić kruka ani sowę trafić w głowę, ale sztuka całkiem świeża trafić z Bezdan do Nieświeża.

Wierszyk ten świadczyć musi o dużej dozie samokrytycyzmu i poczucia humoru Marszałka. Wszak Bezdany to miejscowość-symbol. 26 września 1907 roku Piłsudski dowodził tam osobiście napadem na pociąg pocztowy przewożący ponad 200 tysięcy rubli należących do rosyjskiej kasy pocztowej.

Nie była to pierwsza akcja PPS-Frakcja Rewolucyjna, ale żadną z wcześniejszych nie dowodził bezpośrednio „Wiktor” (ówczesny pseudonim Piłsudskiego). Był zawsze organizatorem, projektodawcą, ale nigdy dotąd wykonawcą. Tym razem dowodził i sprawdził się jako odważny i odpowiedzialny człowiek czynu.

fot.domena publiczna Przyjęcie wydane przez Radziwiłłów dla Piłsudskiego w Nieświeżu w 1926 roku (fot. domena publiczna)

Dwa symbole

Symbolem był również Nieśwież, siedziba możnego rodu Radziwiłłów. Marszałek przybył tam jako premier rządu (od 2 października 1926 roku), by udekorować Krzyżem Virtuti Militari sarkofag majora Stanisława Radziwiłła, który pełnił służbę adiutanta przy Piłsudskim podczas wyprawy kijowskiej i poległ w kwietniu 1920 roku.

Wizyta ta była wyrazem coraz większego zbliżenia szefa rządu do środowisk konserwatywnych, dysponujących bezcennym dla piłsudczyków kapitałem. To właśnie kręgi konserwatywne miały w swoich szeregach wybitnych polityków przygotowanych do współrządzenia, choć trzeba przyznać, że nie przydawał im popularności fakt zdobycia tego doświadczenia częstokroć jeszcze w czasach zaborów.

Jakąż drogę przebył w ciągu 19 lat Józef Piłsudski, by z rewolucjonisty spod Bezdan przekształcić się w bywalca salonów magnackich w Nieświeżu!

Źródło:

Powyższy tekst ukazał się pierwotnie jako jedno z haseł Leksykonu polskich powiedzeń historycznych. Pozycja autorstwa Macieja Wilamowskiego, Konrada Wnęka i Lidii A. Zyblikiewicz została opublikowana nakładem wydawnictwa Znak w 1998 roku.

Tytuł, lead, ilustracje wraz z podpisami, wytłuszczenia, podział akapitów oraz śródtytuły pochodzą od redakcji. Tekst poddano podstawowej obróbce redakcyjnej.