„Odważył się być mądrym”. Kim był Stanisław Konarski i co zrobił dla Polski?
Ksiądz Stanisław Konarski (fot. domena publiczna)
Założyciel najnowocześniejszej polskiej szkoły, orędownik reform i ideowy ojciec konstytucji 3 maja. Kim jeszcze był Stanisław Konarski?
„Temu, który odważył się być mądrym” – to łacińska dewiza umieszczona na medalu wręczonym w 1771 roku przez króla Stanisława Augusta Poniatowskiego pijarowi, księdzu Stanisławowi Konarskiemu (1700–1773) w uznaniu jego zasług w edukacji polskiej szlachty i propagowaniu idei reformy ustroju Rzeczypospolitej.
Pijarzy, zgromadzenie założone w Rzymie pod koniec XVI wieku przez św. Józefa Kalasancjusza, przybyli do Polski na zaproszenie króla Władysława IV w 1642 roku. Posłannictwem zakonu było prowadzenie szkół dla ubogich, w Polsce jednak pijarzy zakładali swe konwikty z myślą o kształceniu młodzieży szlacheckiej.
Założyciel Collegium Nobilium
Konarski, pochodzący ze średniozamożnej szlachty, wychowanek szkoły pijarskiej, po wstąpieniu w wieku 18 lat do zakonu odbył studia w Rzymie i przez kilka lat podróżował po Europie Zachodniej.
Po powrocie do kraju założył w Warszawie w 1740 roku Collegium Nobilium – nowoczesną szkołę mającą służyć kształceniu synów magnaterii, a w latach pięćdziesiątych, już jako prowincjał zakonu w Polsce, zreformował pozostałe szkoły pijarskie zgodnie z postulatami oświeceniowego utylitaryzmu.
fot.domena publiczna Collegium Nobilium po przebudowie 1788 r. (fot. domena publiczna)
W nowych programach szkolnych położono nacisk na naukę języków nowożytnych i wiedzę matematyczno-przyrodniczą, celem zaś wychowania obywatelskiego uczyniono formowanie ludzi zdolnych do krytycznej oceny stanu państwa i wzięcia na swe barki odpowiedzialności za jego los.
Autor „O skutecznym rad sposobie”
W latach 1760–1763 Stanisław Konarski wydał w czterech tomach traktat polityczny O skutecznym rad sposobie albo o utrzymaniu ordynaryjnych sejmów, będący projektem reformy ustroju pozwalającej wyeliminować główną bolączkę Rzeczypospolitej czasów saskich – notoryczne zrywanie sejmów za sprawą liberum veto.
Wykazywał w nim, że owa „źrenica wolności”, rozumiana jako prawo do zerwania sejmu głosem jednej osoby, jest zaprzeczeniem podstaw, na których wyrosła demokracja szlachecka – idei wolności i równości. Postulował wprowadzenie zasady podejmowania uchwał większością głosów, stałej, dwuletniej kadencji Sejmu, stworzenie opartego na kolegialnych organach aparatu wykonawczego.
fot.domena publiczna Król Staś, czyli Stanisław August Poniatowski (fot. domena publiczna)
O skutecznym rad sposobie spotkało się z bardzo żywym odzewem ze strony szlacheckiej opinii publicznej i miało poważny wpływ na przyszłych twórców Konstytucji 3 maja.
Mentor króla Stanisława Augusta Poniatowskiego
Konarski, pozostający w bliskich stosunkach z „familią” Czartoryskich, z której wywodził się nowy (od 1764 roku) król Stanisław August Poniatowski, rychło stał się mentorem monarchy.
Król w pierwszych latach swego panowania wielokrotnie odwiedzał Collegium Nobilium, żywo interesując się tym przedsięwzięciem edukacyjnym. Wręczony Konarskiemu na krótko przed śmiercią medal był wyrazem szacunku żywionego przez króla dla sędziwego pijara.
Źródło:
Powyższy tekst ukazał się pierwotnie jako jedno z haseł Leksykonu polskich powiedzeń historycznych. Publikacja autorstwa Macieja Wilamowskiego, Konrada Wnęka i Lidii A. Zyblikiewicz została opublikowana nakładem wydawnictwa Znak w 1998 roku.
Tytuł, lead, ilustracje wraz z podpisami, wytłuszczenia, podział akapitów oraz śródtytuły pochodzą od redakcji. Tekst poddano podstawowej obróbce redakcyjnej.
Dowiedz się, jakie były dalsze losy Rzeczypospolitej:
Henryk Kocój
Od Konstytucji 3 maja i insurekcji kościuszkowskiej do powstania listopadowego tom 2
| Sklep | Format | Zwykła cena | Cena dla naszych czytelników |
| paskarz.pl | 65.00 zł | 44.23 zł idź do sklepu » |
Dodaj komentarz