fot.Adrian Grycuk, lic. CCA-SA 3.0 Najsłynniejszy w Polsce okrągły stół. (fot. Adrian Grycuk, lic. CCA-SA 3.0)

Jak doszło do rozmów okrągłego stołu? Kto brał w nich udział? Co postanowiono na przełomie zimy i wiosny 1989 roku?

Mianem „okrągłego stołu” określa się rozmowy między stroną „solidarnościową” i rządową, do których doprowadził narastający kryzys społeczno-polityczny w kraju w roku 1988.

Najważniejsza postanowienia

Obrady toczyły się od 6 lutego do 5 kwietnia 1989 roku. W ich toku ustalono m.in. ponowną legalizację „Solidarności”, utworzenie urzędu prezydenta Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej oraz powołanie drugiej izby parlamentu – Senatu.

Uzgodniono podział mandatów w przyszłym Sejmie: 65% otrzymywała koalicja rządowa, a 35% opozycja. Wybory do Senatu miały być wolne.

Najważniejsi uczestnicy

Do głównych autorów porozumień zalicza się Lecha Wałęsę, Bronisława Geremka, Tadeusza Mazowieckiego, Andrzeja Stelmachowskiego oraz Wojciecha Jaruzelskiego, Czesława Kiszczaka, Aleksandra Kwaśniewskiego i Stanisława Cioska.

fot.CC BY-SA 3.0 Okrągły stół (fot. Patryk Matyjaszczyk, lic. CC BY-SA 3.0)

Obrady przy okrągłym stole (specjalnie zbudowanym na tę okazję) stały się początkiem stopniowych, kontrolowanych przemian w kierunku demokracji.

Jak doszło do rozmów?

W sierpniu 1988 roku coraz wyraźniej było widać, iż w kierownictwie Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej zaczyna dojrzewać myśl o konieczności porozumienia z opozycją.

Na VIII Plenum Komitetu Centralnego 27 i 28 sierpnia zaczęto mówić o możliwości powołania Rady Porozumienia Narodowego. Polska Agencja Prasowa (PAP) przekazała oświadczenie ministra spraw wewnętrznych Czesława Kiszczaka, w którym zaproponował on zorganizowanie „okrągłego stołu” z udziałem przedstawicieli „różnorodnych środowisk społecznych i pracowniczych”.

fot.Andrzej Iwański, lic. CC BY-SA 3.0 Jednym z nazwisk, którymi zasłaniali się komuniści by opóźnić obrady był Jacek Kuroń (fot. Andrzej Iwański, lic. CC BY-SA 3.0)

Kiszczak odbył później wiele spotkań z działaczami opozycji, uzyskując w ostatnim dniu sierpnia oświadczenie Wałęsy, iż odnosi się on pozytywnie do idei „okrągłego stołu” i reaktywowania pluralizmu związkowego, dla dobra kraju wzywając zarazem do zaprzestania strajków.

16 września, podczas jednego z kolejnych spotkań Kiszczaka i Wałęsy, ustalono wstępnie tematy obrad i termin ich rozpoczęcia (w październiku). Terminu nie dotrzymano, ponieważ, jak wdzięcznie to ujął ówczesny rzecznik rządu Jerzy Urban, „sporne są dwa nazwiska, Jacka Kuronia i Adama Michnika”. Także chyba sama PZPR nie była jeszcze gotowa do rozmów – 21 grudnia, podczas X Plenum KC nie udało się przyjąć żadnych ustaleń; odłożono je na drugą część tego samego Plenum, które po dramatycznych trzydniowych obradach w styczniu przyjęło uchwałę w sprawie pluralizmu politycznego i związkowego.

Kilka dni później Kiszczak spotkał się z Wałęsą w Magdalence pod Warszawą. Ogłoszono termin rozpoczęcia obrad przy okrągłym stole.

Źródło:

Powyższy tekst ukazał się pierwotnie jako jedno z haseł Leksykonu polskich powiedzeń historycznych. Pozycja autorstwa Macieja Wilamowskiego, Konrada Wnęka i Lidii A. Zyblikiewicz została opublikowana nakładem wydawnictwa Znak w 1998 roku.

Tytuł, lead, ilustracje wraz z podpisami, wytłuszczenia, podział akapitów oraz śródtytuły pochodzą od redakcji. Tekst poddano podstawowej obróbce redakcyjnej.