Kazimierz Moczarski (fot. domena publiczna)

8 grudnia przyznano Nagrodę Historyczną im. Kazimierza Moczarskiego. Tym razem zdobyła ją socjolożka – Agata Zysiak. Jak stwierdził prof. Andrzej Friszke, jej książka to „panorama historii inteligencji w powojennej Polsce, jej nadziei, złudzeń, związanych z modernizacją, upowszechnieniem nauki, awansem warstw dotąd upośledzonych.

Książka Agaty Zysiak pt. „Punkty za pochodzenie. Powojenna modernizacja i uniwersytet w robotniczym mieście” oferuje świeże spojrzenie na okres powojenny w Polsce. Obowiązująca narracja poniekąd zmusza nas do myślenia o nim przede wszystkim jako o czasie represji, terroru i zwierzchnictwa ze wschodu. Nie powinniśmy jednak patrzeć na niego tunelowo. Nagrodzona publikacja pokazuje zupełnie inny punkt widzenia. Zysiak udowadnia, że „socjalistyczny uniwersytet”, choć dla wielu był kolejnym elementem opresyjnego systemu, dla reszty stanowił trampolinę do lepszego świata.

Pokazuje szerokie zjawisko

Zdobycie wykształcenia uniwersyteckiego umożliwiało młodzieży z rodzin robotniczych i chłopskich wybicie się do wyższych warstw społecznych. Jak podkreślał w swojej laudacji prof. Friszki:

Agata Zysiak skupia uwagę na dziejach Uniwersytetu Łódzkiego, utworzonego w 1945 r. i pokazuje zarówno sens tego projektu, jak jego ewolucję. Nie opowiada jednak tylko o Uniwersytecie Łódzkim. Jest on soczewką, przez którą oglądamy dzieje szkolnictwa wyższego w PRL ukazane od strony koncepcji, którą kształtowały władze w pierwszych latach powojennych, w częściowej przynajmniej interakcji ze środowiskiem akademickim oraz dalszych zmian wprowadzonego projektu.  

Zwycięska książka.

Sama autorka podkreśla, że jej celem było „rozbrojenie” konkretnej, upowszechnionej wizji uczelni wyższych w powojennej Polsce. Zamiast poddawać się jej, postanowiła opowiedzieć historię zniuansowaną i pełną różnych, czasem sprzecznych postaw.

Agata Zysiak prezentuje zdecydowanie odważną postawę, z którą wielu badaczy z pewnością nie będzie się zgadzać. Spojrzenie na PRL, jako na okres w naszych historii w optyce, jaką podpowiada autorka, może stać się doskonałym przyczynkiem do nowej dyskusji i wyłonienia innych wniosków.

***

Konkurs o Nagrodę Historyczną im. Kazimierza Moczarskiego na najlepszą książkę historyczną roku dotyczącą historii Polski po 1918 roku do współczesności jest jednym z najbardziej prestiżowych na polskim rynku księgarskim. Nagroda stanowi hołd dla historyków zajmujących się najnowszymi dziejami Polski oraz upamiętnia Kazimierza Moczarskiego, autora „Rozmów z katem”. Wśród tegorocznych nominowanych znaleźli się:

• Piotr H. Kosicki, „Personalizm po polsku. Francuskie korzenie polskiej inteligencji katolickiej”, przeł. Jerzy Giebułtowski, Instytut Pamięci Narodowej, Warszawa
• Piotr Lipiński, „Cyrankiewicz. Wieczny premier”, Wydawnictwo Czarne, Wołowiec
• Cezary Łazarewicz, „Żeby nie było śladów. Sprawa Grzegorza Przemyka”, Wydawnictwo Czarne, Wołowiec
• Łukasz Krzyżanowski, „Dom, którego nie było. Powroty ocalałych do powojennego miasta”, Wydawnictwo Czarne, Wołowiec
• Grzegorz Motyka, „Wołyń ’43”, Wydawnictwo Literackie, Kraków
• Marcin Napiórkowski, „Powstanie umarłych. Historia pamięci 1944-2014”, Wydawnictwo Krytyki Politycznej, Warszawa
• Aneta Prymaka-Oniszk, „Bieżeństwo 1915. Zapomniani uchodźcy”, Wydawnictwo Czarne, Wołowiec
• Michał Przeperski, „Nieznośny ciężar braterstwa. Konflikty polsko-czeskie w XX wieku”, Wydawnictwo Literackie, Kraków
• Marcin Stasiak, Marta Kurkowska-Budzan, „Stadion na peryferiach”, Universitas, Kraków
• Agata Zysiak, „Punkty za pochodzenie. Powojenna modernizacja i uniwersytet w robotniczym mieście”, Nomos, Kraków

Źródła informacji:

1. Fundacja im. Kazimierza i Zofii Moczarskich.
2. Nagroda Moczarskiego 2017 dla Agaty Zysiak. „Lata powojenne to nie tylko represje i terror”, wyborcza.pl.