Twoja Historia

Portal dla tych, którzy wierzą, że przeszłość ma znaczenie. I że historia to sztuka dyskusji, a nie propagandy.

Mehmed I (sułtan turecki 1402–1421)

Portret Mehmeda I.

fot.domena publiczna Portret Mehmeda I.

Mehmed I (ur. 1386 lub 1387, zm. 25 VI 1421) – sułtan turecki w latach 1402–1421. Przedostatni spośród sześciu synów sułtana tureckiego Bajezida I. Miał pięciu synów: Murada II, Mustafę, Ahmeda, Yusufa i Mahmuda. Wraz z ojcem i czterema starszymi braćmi wziął udział w bitwie pod Ankarą (28 VII 1402) z armią mongolską. Po klęsce uznał zwierzchnictwo Tamerlana, od którego otrzymał w zarząd dobra Tokat-Amasya.

Po wycofaniu się Mongołów i osłabieniu ich wpływów (wyprawa na Chiny, śmierć Tamerlana) przystąpił do koncentracji terytoriów osmańskich na terenie Anatolii, współpracując początkowo z bratem Musą (1406). Ten jednak wyeliminował z walki o tron kolejnych braci, Isę i Sulejmana, oraz zdobył Adrianopol (17 II 1411). Tym samym stał się głównym konkurentem Mehmeda, który już podporządkował sobie całą Anatolię z wyjątkiem Karamanii i wystąpił przeciw Musie.

Pierwsze starcie latem 1412 roku zakończyło się klęską Mehmeda w bitwie pod Incegiz (między Konstantynopolem a Adrianopolem). W bitwie pod Camurlu (między Samokovem a Sofią) (5 VII 1413) wojska Mehmeda zwyciężyły Musę, który został wzięty do niewoli i uduszony. Było to równoznaczne z ponownym zjednoczeniem azjatyckiej i europejskiej części państwa tureckiego. Pretensje zgłosił jednak Orchan, syn Sulejmana, który uciekł z Bizancjum (gdzie był zakładnikiem), lecz został schwytany i oślepiony (1413).

W 1415 roku wystąpił przeciw Mehmedowi jego prawdziwy lub rzekomy brat Mustafa, który połączył się z byłym bejem Aydinu Cüneydem, reformatorem religijno-społecznym szejkiem Bedreddinem oraz hospodarem wołoskim Mirczą. Próby wznowienia przez Mehmeda ofensywnej polityki wobec państw chrześcijańskich (podporządkowanie części Albanii, interwencje w Bośni, najazdy tureckie na Węgry) ułatwiały działania Mustafie. W 1416 roku zarówno europejską, jak i azjatycką częścią państwa tureckiego wstrząsnęła fala buntów, przystąpiono też do organizacji szerokiej koalicji antyosmańskiej.

Flota Mehmeda została rozbita przez Wenecjan w pobliżu Gallipoli (29 V 1416), jednak na lądzie Mustafa został zmuszony do szukania schronienia w bizantyńskiej Tessalonice. I choć wojska Mehmeda bezskutecznie oblegały miasto, kryzys został przełamany dzięki układowi z cesarzem bizantyńskim Manuelem II, który wprawdzie nie wydał Mustafy, jednak zobowiązał się trzymać go pod strażą (przełom 1416/1417). W grudniu 1416 roku. pochwycono w Serres Bedreddina i natychmiast stracono.

Wyeliminowanie Mustafy, Bizancjum i Bedreddina umożliwiło sułtanowi atak na Wołoszczyznę i Węgry. W 1417 roku Mehmed zajął część posiadłości zadunajskich Mirczy, w tym Giurgiu. W latach 1419–1420 zajął resztę wołoskich ziem zadunajskich, wraz z Dobrudżą, a najstarszy syn i następca Mirczy, Michał I, zginął w walce. Armia turecka zdobyła też węgierską twierdzę Szörény (Severin).

W Anatolii jeszcze w kwietniu 1415 roku pokonał władcę Karamanii Mehmeda II, podporządkowując sobie ten kraj. Zaniepokoiło to następcę Timura, Szahrucha, którego oddziały wkroczyły do wschodniej Anatolii (IV 1421). By się im przeciwstawić, Mehmed zawarł sojusz z mamelukami egipskimi. Nie zdążył go już jednak wykorzystać, gdyż zmarł nagle w czasie polowania w wieku trzydziestu czterech lat. Był wybitnym władcą, który przełamał kryzys zagrażający istnieniu państwa osmańskiego.

Autor hasła:

Ilona Czamańska – profesor doktor habilitowana, historyczka i bałkanistka związana z Uniwersytetem im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. Przewodnicząca Komisji Bałkanistyki poznańskiego oddziału PAN i redaktor naczelna pisma „Balcanica Poznaniensa. Acta et Studia”. Autorka wielu publikacji naukowych, współautorka Słownika władców Europ średniowiecznej oraz Słownika władców Europy nowożytnej i najnowszej.

Źródło:

Powyższe hasło ukazało się pierwotnie w publikacji książkowej pt. Słownik władców Europy średniowiecznej (Wydawnictwo Poznańskie 2005) pod redakcją Józefa Dobosza, przygotowanej przez historyków związanych z Uniwersytetem Adama Mickiewicza w Poznaniu i z Polską Akademią Nauk.