fot.Martin van Meytens/domena publiczna Portret cesarza Franciszka I.
Franciszek I (ur. 8 XII 1708 w Nancy, zm. 18 VIII 1765 w Innsbrucku) – cesarz rzymski (niemiecki) w latach 1745–1765, książę Lotaryngii w latach 1729–1736 (jako Franciszek Stefan), wielki książę Toskanii w latach 1737–1765. Syn księcia Lotaryngii Leopolda (1679–1729). Z małżeństwa z Marią Teresą miał szesnaścioro dzieci, m.in. cesarzy Józefa II (1765–1790) i Leopolda II (1790–1792); spośród jedenastu córek najbardziej znana była Maria Antonina, żona króla Francji Ludwika XVI, zgilotynowana wyrokiem trybunału rewolucyjnego (1793). Pochowany został w krypcie klasztoru kapucynów w Wiedniu.
Od 1723 roku wychowywał się na dworze cesarskim w Wiedniu, traktowany jak przyszły małżonek Marii Teresy, córki cesarza Karola VI. Po śmierci ojca w 1729 roku udał się do Lotaryngii, by przejąć władzę, również w księstwie cieszyńskim, które od 1722 roku znajdowało się pod panowaniem Leopolda; odwiedził także Francję, gdzie Ludwik XV nadał mu w 1730 roku księstwo Bar. Do Wiednia powrócił w 1732 roku i został mianowany namiestnikiem Węgier.
12 lutego 1736 roku Franciszek Stefan poślubił Marię Teresę; jeszcze w tym samym roku zrezygnował z księstwa lotaryńskiego na rzecz zdetronizowanego króla polskiego, Stanisława Leszczyńskiego (teścia Ludwika XV), otrzymując w zamian prawo do sukcesji po Medyceuszach w Toskanii.
Kompromitacją zakończyło się objęcie naczelnego dowództwa armii prowadzącej wojnę z Turcją (1736–1739); wojska Franciszka Stefana poniosły klęskę a Austria straciła większość posiadłości na Bałkanach. Wobec nieprzychylnych komentarzy w Wiedniu, książę postanowił osobiście przejąć władzę w Toskanii, której ostatni władca, Giani Gastone, zmarł w lipcu 1737 roku. Franciszek Stefan przybył z małżonka do Florencji na początku 1739 roku i przebywał tam tylko trzy miesiące, do kwietnia 1739 roku. Po śmierci cesarza Karola VI (20 X 1740) i przejęciu przez Marię Teresę władzy na mocy sankcji pragmatycznej z 1713 roku, Franciszek Stefan został współregentem, lecz nie uzyskał realnego wpływu na rządy.
13 września 1745 roku, po śmierci cesarza Karola VII, kolegium elektorów (bez udziału palatyna reńskiego i króla pruskiego) wybrało go na cesarza rzymsko-niemieckiego; przyjął imię Franciszek I. Koronacja odbyła się 4 października 1745 roku we Frankfurcie nad Menem; nowa godność nie przyniosła jednak wzrostu aktywności w sprawach państwowych.
Franciszek I skupił swoją energię na pomnażaniu prywatnego majątku, wprowadzaniu nowoczesnych metod gospodarowania w zakupionych dobrach ziemskich oraz zbieraniu numizmatów i minerałów; cesarskie kolekcje stały się podstawą zbiorów m.in. wiedeńskiego Kunsthistorisches Museum. Doceniając ekonomiczne zdolności męża, Maria Teresa powierzyła mu w 1763 roku kierowanie finansami państwowymi. Franciszek I zmarł nagle podczas uroczystości weselnych swojego syna Leopolda.