fot.Jackdawson1970/CC BY-SA 3.0 Wśród nazistów, którzy znaleźli schronienie w Argentynie, był Anioł Śmierci z Auschwitz. Paszport wykorzystany przez Mengelego do ucieczki za ocean.

W piwnicy argentyńskiego Sądu Najwyższego odnaleziono 83 pudełka pełne dokumentów związanych z nazistami, którzy po wojnie schronili się w Ameryce Południowej. Odkrycie to zbiegło się z decyzją władz o upublicznieniu akt dotyczących działalności hitlerowskich zbrodniarzy na emigracji – w tym Adolfa Eichmanna. Czy nowe materiały pozwolą ujawnić nieznane dotąd fakty o „szlaku szczurów” i nazistowskiej obecności w Argentynie?

W marcu pisaliśmy o śmiałej decyzji prezydenta Argentyny Javiera Milei, który poinformował opinię publiczną o planach ujawnienia wszelkich akt dotyczących nazistów, którzy próbowali znaleźć schronienie w tym państwie po zakończeniu II wojny światowej. Niestety, wielu zbrodniarzom wojennym, w tym Josefowi Mengele oraz Adolfowi Eichmannowi, się to udało. Stosowne rozporządzenie zostało podpisane jeszcze w lutym tego roku. Zapowiedziom prezydenta stało się zadość: akta rzeczywiście stały się jawne i każdy, kto chce, może w łatwy sposób uzyskać do nich dostęp.

Gdzie znaleźć odtajnione argentyńskie archiwa na temat nazistów?

O to, aby tak się stało, mocno zabiegało Centrum Simona Wiesenthala. Trzeba przy tym zaznaczyć, że w wyniku tych działań nie udostępniono niczego, co nie byłoby znane badaczom już wcześniej. Dotyczące nazistów akta zostały formalnie odtajnione w roku 1992, natomiast do tej pory można się było z nimi zapoznać wyłącznie w archiwum w Buenos Aires. Obecnie możliwe jest za pośrednictwem strony internetowej. Wśród dokumentów znajdziemy raporty ministerstwa obrony, tajne akta wywiadowcze oraz zapisy transakcji bankowych. Można je znaleźć pod adresem:

https://www.argentina.gob.ar/interior/archivo-general-de-la-nacion/documentacion-sobre-el-nazismo

Z akt możemy dowiedzieć się sporo o pobycie Mengelego oraz Eichmanna w Argentynie. Ten ostatni, jak wiemy, został w 1960 roku uprowadzony przez agentów Mosadu, którzy wywieźli go do Izraela. Tam został skazany i stracony. Bulwersujące są natomiast losy Anioła Śmierci z Auschwitz, który w Argentynie początkowo funkcjonował nawet pod prawdziwym nazwiskiem Mengele (!). Dopiero później przybrał tożsamość rzekomo pochodzącego z Trydentu Gregora Helmuta i ponownie się ożenił – z byłą żoną zmarłego brata. Żył spokojnie, ponieważ Argentyna odmówiła jego ekstradycji do Niemiec. Później przeniósł się kolejno do Paragwaju i Brazylii. Zmarł w 1979 roku pod fałszywym nazwiskiem.

Nowe akta odnalezione w piwnicy Sądu Najwyższego

Tymczasem gruchnęła wiadomość o znalezieniu w piwnicy argentyńskiego Sądu Najwyższego olbrzymiej ilości nazistowskich akt: 83 ich skrzynki zostały wysłane do Argentyny z niemieckiej ambasady w Tokio jeszcze w czasie II wojny światowej, a konkretnie 20 czerwca 1941 roku, na pokładzie japońskiego statku „Nan-a-Maru”. Niemcy twierdzili wtedy, że zawierają one jedynie osobiste przedmioty, ale kiedy sprawdzono wyrywkowo kilka ze skrzyń, okazało się, iż są w nich m.in. nazistowskie materiały propagandowe oraz należące do NSDAP notatniki. Materiały skonfiskowano, zapewne dlatego, że Argentyńczycy obawiali się, by nie zaszkodziły oficjalnej neutralności ich kraju.

fot.Carlos Zito/CC BY-SA 3.0 Dziesiątki skrzyń z tajnymi aktami nazistowskimi odkryto w piwnicach argentyńskiego Sądu Najwyższego (na zdj.).

Ukryto je głęboko w piwnicach Sądu Najwyższego, po czym o nich… zapomniano. Odkryli je pracownicy, których zaintrygowała duża ilość pakunków opisanych jako skrzynki butelek szampana. W trakcie badań natrafiono na materiały, które miały służyć do propagowania hitleryzmu w Argentynie w trakcie wojny. Całość nietypowego znaleziska została przeniesiona do specjalnego, dodatkowo zabezpieczonego pokoju na terenie sądu. Do przeanalizowania materiałów zaproszono argentyńskie Muzeum Holokaustu. Czy również te materiały ujrzą światło dzienne? Przekonamy się!

Źródła

1. Argentina’s top court finds 80 boxes of Nazi materials in its basement, reuters.com, dostęp: 12.05.2025.
2. Ajef, Argentyna opublikowała dokumenty dotyczące ukrywania nazistów. W archiwum materiały o „architekcie Holokaustu” oraz „szlaku szczurów”, wiadomosci.onet.pl, dostęp: 12.05.2025.
3. Buschschlüter, Crates full of Nazi documents found in Argentine court’s basement, bbc.com, dostęp: 12.05.2025.
4. Potocka, Anioł Śmierci i inni zbrodniarze. Argentyna odtajnia akta nazistów, www.rmf24.pl, dostęp: 12.05.2025.