fot.Materiały prasowe organizatora Plakat wystawy

25 kwietnia 2025 r. w ramach obchodów 1000. rocznicy koronacji pierwszych królów Polski, w Hali im. Mieczysława Łopatki w Gnieźnie odbędzie się Uroczyste Połączone Posiedzenie Izb Parlamentu. Wydarzeniu towarzyszyć będzie otwarcie wystawy „Bezsenne głowy, co dźwigają korony – książęta, królowie, wodzowie, bohaterzy. 1000 lat polskiej państwowości w dokumentach Archiwów Państwowych”, która będzie historyczną podróżą przez epoki. – W 1025 roku Bolesław Chrobry i Mieszko II przypieczętowali losy zjednoczonego królestwa. Tysiąc lat później Archiwa Państwowe prezentują wyjątkową wystawę, która opowiada historię decydujących momentów w dziejach Polski. Pokazane materiały, pieczęcie, dekrety, rękopisy i listy podkreślają rolę dokumentów w kształtowaniu tożsamości narodowej – informuje dr Paweł Pietrzyk, Naczelny Dyrektor Archiwów Państwowych. Po oficjalnym otwarciu, od 1 maja br. wystawa będzie dostępna bezpłatnie dla wszystkich chętnych w Parku Kościuszki w Gnieźnie, a w kolejnych miesiącach przemierzy całą Polskę.

Gniezno, pierwsza stolica Polski, już 25 kwietnia 2025 roku stanie się świadkiem wyjątkowego spotkania przeszłości z teraźniejszością. W roku tysiąclecia koronacji pierwszych polskich królów Archiwa Państwowe przygotowały niezwykłą ekspozycję  ukazującą bogactwo i rozmach państwowych zasobów dokumentacyjnych. Wystawa „Bezsenne głowy, co dźwigają korony – książęta, królowie, wodzowie, bohaterzy. 1000 lat polskiej państwowości w dokumentach Archiwów Państwowych” to historyczna podróż przez epoki: od wczesnopiastowskich pergaminów po rękopisy przywódców powstań narodowych. Materiały pochodzą z zasobów Archiwum Głównego Akt Dawnych, Archiwum Akt Nowych oraz 15 Archiwów Państwowych (m.in. w Białymstoku, Gdańsku, Krakowie, Poznaniu, Warszawie, Wrocławiu). Dzięki temu zwiedzający zobaczą unikatowe skarby polskiego piśmiennictwa – od średniowiecznych pergaminów po dokumenty XX wieczne – w jednym, spójnym przekazie.

Na wystawie podziwiać będzie można między innymi wizerunki majestatycznej pieczęci Władysława Jagiełły z 1389 roku oraz dokumentu opisującego działania wojsk polskich napisanego ręką Jana III Sobieskiego. Osoby zwiedzające wystawę będą miały wyjątkową okazję poczuć ciężar wszystkich „bezsennych głów”, o których pisał William Szekspir, dostrzegając w rękopisach i listach powstańców – Tadeusza Kościuszki, Jana Skrzyneckiego – nie tylko autografy wielkich bohaterów, lecz i echo ich trudu oraz odwagi.

fot.Materiał promocyjny organizatora Plansza wystawy

Dla tych, którzy łakną więcej historycznych ciekawostek na wystawie przygotowano dedykowane kody QR, które za pomocą kliknięcia przenoszą na stronę https://www.szukajwarchiwach.gov.pl/, do kolekcji tematycznych tworzonych na co dzień przez archiwistów – dotyczących królewskich jadłospisów, fotografii pochodzących z okresu wojny bolszewickiej czy zdjęć Jana Pawła II.

Kuratorką wystawy jest dr Julia Wesołowska z Archiwum Państwowego w Poznaniu, której pasja i znajomość archiwaliów zaowocowała aranżacją przestrzeni łączącą średniowieczny pergamin i nowoczesne sposoby jego prezentacji. Pozwolą one zwiedzającym na podróż od fundacji cystersów w Łeknie w 1153 roku po zdjęcia i listy Solidarności z sierpnia 1980 roku.

Wystawa podzielona została na dziesięć segmentów tematycznych. Poniżej główne sekcje ekspozycji i najważniejsze prezentacje:

1. U zarania Państwa Polskiego
   • Najstarszy oryginalny dokument z 1153 roku dotyczący fundacji klasztoru cystersów w Łeknie przez Mieszka III
   • Reprodukcja rysunku Jana Matejki przedstawiająca Bolesława Chrobrego
2. Rozbicie dzielnicowe
   • Dokument lokacyjny Lublina wystawiony w 1317 roku
   • Wizerunek św. Jadwigi Śląskiej z XV wieku
3. Korona Królestwa Polskiego
   • Pieczęć majestatyczna Władysława Jagiełły z 1389 roku
   • Jedyna w Polsce księga zastępcy króla z lat 1440-1447
4. Wolna elekcja
   • Dokument opisujący działania wojsk polskich napisany odręcznie przez  Jana III Sobieskiego.
   • Konstytucja 3 maja 1791 roku
5. Pod zaborami i walka o niepodległość
   • Autograf Tadeusza Kościuszki z 1794 roku
   • Oświadczenie Józefa Chłopickiego o objęciu urzędu dyktatora powstania listopadowego
6. II Rzeczpospolita i budowa niepodległego państwa
   • Odezwa Józefa Piłsudskiego witająca rodaków w granicach Rzeczypospolitej
   • Mapy z wytyczonymi granicami odradzającego się państwa
7. W cieniu wojny
   • Rozkazy Stefana „Grota” Roweckiego
   • Fotografie wojenne z Warszawy i Torunia
8. Władza i opozycja w PRL
   • Notatki przeciw sprawie wyroku gen. Emila „Nila” Fieldorfa  z 1953 roku
   • Fotografie strajków i wieców ”Solidarności”

9. Nowy początek

• Materiały archiwalne dotyczące pierwszych wolnych wyborów w 1989 roku,
• wstąpienia Polski do NATO i UE

10. O drugie milenium

• Wyjątkowa dokumentacja obchodów milenijnych 1966 roku w całym kraju

– Dzięki tym dokumentom poczujemy puls historycznych wydarzeń. Ten wybór obiektów archiwalnych to wyjątkowe spojrzenie na kluczowe decyzje władców, generałów i działaczy politycznych, dzięki którym Polska ukształtowała swój byt i funkcjonowanie w Europie. Chcemy, by każdy odwiedzający poczuł, że archiwa to nie tylko przechowalnia dokumentów, ale wspólne dziedzictwo kulturowe – nasza opowieść o Polsce – dodaje dr Paweł Pietrzyk, Naczelny Dyrektor Archiwów Państwowych. 

Po oficjalnym otwarciu wystawa będzie dostępna od 1 maja br. w Parku Kościuszki w Gnieźnie, a w kolejnych miesiącach przemierzy całą Polskę, goszcząc w siedzibach Archiwów Państwowych – między innymi w Poznaniu, Warszawie, Krakowie i Szczecinie. Równocześnie przygotowana zostanie wirtualna wersja ekspozycji, dzięki której także internauci w całym kraju będą mogli śledzić „decydujące momenty tysiąca lat polskiej historii”.

Dr Paweł Pietrzyk, Naczelnego Dyrektora Archiwów Państwowych

Wystawa „Bezsenne głowy, co dźwigają korony” to zaproszenie do refleksji nad rolą dokumentu w kształtowaniu pamięci i tożsamości. Jakie znaki zapiszemy dziś? Jakie dokumenty przekażemy przyszłym pokoleniom? Archiwa Państwowe udowadniają, że to nasze wspólne archiwum – dziś otwarte szeroko dla każdego, kto pragnie dotknąć historii i odnaleźć w niej siebie.

– Chcemy, by każdy zwiedzający poczuł odpowiedzialność bohaterów narodowych i wielkich władców, którzy niejednokrotnie tracili sen, dźwigając koronę. Ich wybory pozostawiły ślady w dokumentach, które dziś przechowujemy – podsumowuje dr Paweł Pietrzyk.

Źródło: Archiwum Państwowe