Argentyna ujawnia tajne archiwa nazistów – historyczny przełom

Do Argentyny zbiegł między innymi Adolf Eichmann. Na zdjęciu dokumenty wystawione zbrodniarzowi przez Czerwony Krzyż.

Po dekadach tajemnicy rząd Argentyny zdecydował się na odtajnienie dokumentów dotyczących nazistowskich zbrodniarzy, którzy po II wojnie światowej znaleźli schronienie w tym kraju. Prezydent Javier Milei uznał, że te materiały są częścią historii, którą należy ujawnić. Decyzja ta może rzucić nowe światło na skalę nazistowskiej emigracji do Ameryki Południowej oraz powiązania reżimu Juana Peróna z uciekinierami z III Rzeszy.

Po upadku III Rzeszy nazistowscy zbrodniarze skupili się na jednym – jak ocalić własne życie i uniknąć sprawiedliwości. Niektórzy zdołali to osiągnąć legalnie, znajdując schronienie w ZSRR lub USA w ramach operacji „Paperclip”, gdzie pracowali przy projektach badawczych i militarnych. Sztandarowym przykładem jest Werner von Braun. Z doświadczeń nazistowskich naukowców korzystały także państwa arabskie, do których wielu uciekinierów również się udało. Jednym z kluczowych kierunków nazistowskiej „emigracji” była jednak Ameryka Południowa, zwłaszcza kraje rządzone przez prawicowe junty wojskowe. Jednym z nich była Argentyna pod rządami Juana Peróna.

To, że nazistowscy zbrodniarze znaleźli w tym kraju bezpieczne schronienie, było tajemnicą poliszynela. Wśród nich znajdowali się m.in. Adolf Eichmann, który w 1950 roku zamieszkał w Argentynie pod nazwiskiem Ricardo Klement, oraz Josef Mengele. O ile Eichmann został schwytany przez agentów Mossadu i przewieziony do Izraela na proces, o tyle Mengele uniknął sprawiedliwości i zmarł w 1979 roku, prawdopodobnie wskutek zawału serca podczas kąpieli w oceanie. Przez niemal 80 lat dokumenty dotyczące ich pobytu w Argentynie pozostawały tajne. Teraz ma się to jednak zmienić.

fot..Numa Ayrinhac/CC BY-SA 3.0 Argentyński dyktator Juan Perón i Eva Duarte.

Prezydent Argentyny Javier Milei zapowiedział odtajnienie archiwów dotyczących nazistowskich uciekinierów. Informację tę przekazał szef gabinetu ministrów Guillermo Francos, podkreślając, że prezydent uznał te dokumenty za część historii, która powinna zostać ujawniona. Stwierdził również, że nie ma żadnego powodu, by wciąż pozostawały one tajne. Decyzja ta jest częściowo wynikiem spotkania, które odbyło się 17 lutego 2025 roku w Casa Rosada, z udziałem amerykańskiego senatora Partii Republikańskiej Steve’a Dainesa, znanego zwolennika jawności archiwów historycznych.

fot.Israel Government Press Office/ domena publiczna Adolf Eichmann w sądzie podczas izraelskiego procesu w 1961 roku. To wtedy na światło dzienne wyszły wszystkie zbrodnie nazistowskiego oficera. Eichmann nie czuł jednak żadnych wyrzutów sumienia…

Decyzję prezydenta Argentyny z zadowoleniem przyjęło m.in. Centrum Szymona Wiesenthala w Ameryce Łacińskiej. Jego dyrektor, Ariel Gelblung, oświadczył, że wszyscy Argentyńczycy powinni być dumni z tego kroku. Jest to bowiem istotny gest w kierunku odkrywania prawdy historycznej i rozliczania się z przeszłością.

Źródła: