Recenzja książki "Trzecia Rzesza w 100 przedmiotach" (Roger Moorhouse)

Jeśli wydaje Ci się, że o Trzeciej Rzeszy napisano już wszystko, pora zrewidować ten pogląd. Historię Hitlera i jego koszmarnego planu prezentowano na wiele sposobów, ale jak się okazuje, historykom wciąż nie brak pomysłów, jak zaciekawić czytelnika.

Mając na półce kilkanaście lub kilkadziesiąt pozycji dotyczących II wojny światowej można słusznie obawiać się, że każdy zakupiony wolumin o tej tematyce powtórzy to, co już doskonale znane. Dziś te obawy możecie na chwilę porzucić – oto pojawiła się na rynku wydawniczym perełka opowiadająca o czasach Trzeciej Rzeszy.

Roger Moorhouse to autor, który przez lata tworzył książki wspólnie ze swoim profesorem, Normanem Daviesem, a teraz działa z wielkim powodzeniem samodzielnie. Jego najnowsza książka, „Trzecia Rzesza w 100 przedmiotach” właśnie ukazała się nakładem Instytutu Wydawniczego Znak, który jest jedynym wydawcą pozycji tego historyka w Polsce. I nagle okazało się, że można jeszcze znaleźć sposób, by znający temat czytelnik się nie rozczarował, a wręcz nie mógł się oderwać od kolejnych stron!

Jednym z wielkich plusów najnowszej propozycji Moorhouse’a jest to, że autor sięgnął po przedmioty z przeróżnych kategorii. Książka będzie idealna między innymi dla osób interesujących się samym Führerem i osobami, które były z nim związane. Znajdziemy w niej choćby opis palety malarskiej Hitlera czy puzderka na szminkę, które było własnością Ewy Braun. Jak łatwo się domyślić, historyk nie tylko dokładnie omawia przedmioty, ale też dba o to, by umiejscowić je w życiu właścicieli.

Pasjonaci dawnej rzeczywistości czytając ten niezwykły przewodnik szybko zauważą, że w państwie Führera nośnikiem ideologii było wszystko – od samochodów konkretnej marki, przez muzykę, aż po zdjęcia z aparatu Leica. Nie brakuje u Moorhouse’a także bardziej oczywistych elementów indoktrynacji, takich jak plakaty wyborcze albo reżimowe gazety. Coś dla siebie znajdą i wielbiciele bardziej militarnej strony konfliktów zbrojnych. Wiele miejsca poświęcono umundurowaniu, odznaczeniom i broni.

fot.Ferdinand Vitzethum/domena publiczna W państwie Führera nośnikiem ideologii było wszystko.

Autor opisał nawet tak zwane jerrycans – stalowe kanistry o klasycznym już dziś dla nas kształcie, które zostały zaprojektowane przez inżyniera Vinzenza Grünvogela na zorganizowany przez Hitlera konkurs. Ten pojemnik na paliwo jest dziś powielany na całym świecie, stoi także w wielu polskich garażach. W czasie wojny był zaś… cennym łupem. Wszystko dlatego, że niemieckie kanistry były znacznie solidniejsze od tych wykonywanych na przykład na Wyspach Brytyjskich.

Każdy przedmiot stanowi pretekst do rozwinięcia dłuższego wątku. Rozdział prezentujący banknot z czasów hiperinflacji wyjaśnia oczywiście, jakie było główne zarzewie II wojny. Opowieść o niepozornym radiu Volksempfänger pokazuje, że nie bez powodu miało ono przystępną cenę. Państwo zrobiło wszystko, by na to narzędzie propagandy było stać każdą rodzinę. Opis talerza z namalowanym widokiem na Berghof płynnie przechodzi w historię samej rezydencji.

Książka napisana jest przystępnie i dotrze nie tylko do znawców omawianego okresu, ale także do tych, którzy dopiero chcą się zagłębić w historię Trzeciej Rzeszy. Przykładem może być rozdział o Geli Raubel. Każda biografia Hitlera i każdy artykuł o kobietach jego życia wskazują, że była ona kluczową postacią w życiu przywódcy. Jednak dopiero u Moorhouse’a trafiłam na arcyciekawy rozdział o popiersiu dziewczyny, które Hitler kazał wykonać po jej równie tragicznej, co tajemniczej śmierci. Większość historyków skupia się na relacji Hitlera z siostrzenicą, u nikogo nie spotkałam się z tak zwięzłym, ale szalenie ciekawym opisem żałoby dyktatora, jak tutaj.

fot.Heinrich Knirr/domena publiczna Hitler był w III Rzeszy wszechobecny, także dzięki swoim portretom, wiszącym w wielu niemieckich domach.

Wielkim plusem książki jest bez wątpienia to, że choć niektóre pokazywane w niej przedmioty są z pozoru niegroźne, a nawet komiczne, to nawet przez chwilę ogrom Holokaustu i tragedia wojny nie są bagatelizowane. Czytelnik regularnie otrzymuje przypomnienie: w tym ludobójstwie nie ma nic zabawnego. Jeśli nawet czytamy o kalesonach Rudolfa Hessa, to nie po to, by się pośmiać, ale by zobaczyć, jak zastępca Hitlera został poniżony w Wielkiej Brytanii. Zabawka dla dzieci w postaci figurki Führera nie sprawia, że zaczynamy lekceważyć powagę sytuacji – pokazuje raczej zakres indoktrynacji i wszechobecność wodza pod niemieckimi strzechami.

Jedynym minusem książki, jaki udało mi się dostrzec, jest jej format. Większe wydanie pozwoliłoby pokazać przedmioty dokładniej i być może dodać jeszcze więcej zdjęć, które nie są tu tylko wartością dodaną – są ważne na równi z tekstem.

Plusy

dobór tematów
poważne podejście nawet do zabawnych przedmiotów
uniwersalność – książka spodoba się zarówno znawcom III Rzeszy, jak i osobom poznającym temat.

Minusy

brak

Zgrzyty

format – gdyby książka była większa, zdjęcia byłyby lepiej wyeksponowane i można by zaprezentować ich znacznie więcej

Metryczka

Autor: Roger Moorhouse
Tytuł: „Trzecia Rzesza w 100 przedmiotach”
Tłumacz: Roman Sidorski
Wydawca: Znak Horyzont
Oprawa: twarda
Liczba stron: 304
Rok wydania: 2018