W pochodzących sprzed 5 tysięcy lat szczątkach 20-letniej kobiety znalezionych w Szwecji naukowcy odkryli DNA pałeczek dżumy. To jak dotychczas najstarszy ślad śmiercionośnej bakterii, która dziesiątkowała europejskie miasta w średniowieczu.

Najnowsze odkrycie archeologów przesunęło granicę czasową występowania w Europie czarnej śmierci. W datowanych na 3 tysiąclecie p.n.e. szczątkach kobiety naukowcy znaleźli DNA pałeczek dżumy. Odkryty kod genetyczny jest najbliższy genetycznemu „źródłu” plagi.

Naukowcy porównali DNA znalezione w szczątkach kobiety, z kodem genetycznym współczesnej dżumy. Okazało się, że szczep sprzed pięciu tysiącleci jest prawdopodobnie praprzodkiem niebezpiecznej bakterii. Uczeni sugerują, że to właśnie ten bakcyl mógł mieć związek z upadkiem wczesnych europejskich miast, w których niski poziom higieny i wysokie zaludnienie stwarzały doskonałe warunki dla rozwoju epidemii.

Jest to również dowód na to, że choroba rozprzestrzeniała się w Europie znacznie wcześniej niż dotychczas przypuszczano. Jak przekonują archeolodzy, to odkrycie może częściowo tłumaczyć niewyjaśnione dotąd zniknięcie wczesnych europejskich farmerów. Dotychczas sądzono bowiem że dżuma pojawiła się około 3800 lat temu – ślady DNA Yersinia pestis znaleziono w szczątkach ludzi z tego okresu pochowanych na stepie euroazjatyckim.

Neolityczne miasta na terenie Europy, zbudowane przez ludy migrujące z Bliskiego Wschodu 9000 lat temu, były potencjalnie doskonałym miejscem rozwoju epidemii. Każde stanowiło przypuszczalnie dom dla nawet 20 tysięcy ludzi. Choć ich mieszkańcy dysponowali rozwiniętą technologią produkcji glinianych naczyń, metalurgii oraz koła, poziom higieny był bardzo niski, a zaludnienie – gęste.

Pozostawione przez nich ślady sugerują, że około 5400 lat temu po prostu… zniknęli. Teorie dotyczące przyczyn tej nagłej zmiany są różne, ale genetyk Simon Rasmussen z Uniwersytetu w Kopenhadze obarcza odpowiedzialnością właśnie Yersinia pestis. Jego zdaniem bakteria przenosiła się między osiedlami dzięki wędrownym handlarzom.

Szczep znaleziony w Szwecji może pochodzić od bakterii żyjących 5700 lat temu, które „pokonały” wczesnych europejskich farmerów i zostały rozniesione po całym kontynencie, by ostatecznie znaleźć się na dalekiej północy 2900 lat p.n.e. Kolejnym krokiem Rasmussena będą poszukiwania DNA Yersinia pestis w szczątkach osadników zamieszkujących Europę w okresie neolitu. Jeśli uda się potwierdzić jej obecność, tajemnica ich zniknięcia zostanie rozwiązana.

Czarna śmierć zbierała swe tragiczne żniwo również w średniowieczu – z okresu, gdy epidemia dziesiątkowała europejskie miasta, pochodzą dramatyczne malowidła ścienne znalezione niedawno w kościele świętego Jana Chrzciciela w Winchester na południu Anglii.

Źródła informacji:

1. An ancient strain of plague may have led to the decline of Neolithic Europeans, Science Daily (dostęp: 9.12.2018).
2. Ancient plague found in DNA of 5000 year old remains, Scimex (dostęp: 9.12.2018).