Lingwista z UJ ratuje znikający język? Gromadzi najstarsze źródła pisane mowy mniejszości o unikalnej, wielowiekowej tradycji

fot.domena publiczna Karaimi w XIX wieku (fot. domena publiczna)

Językiem karaimskim posługuje się dzisiaj zaledwie garstka ludzi. W trakcie badań przeprowadzonych w 2003 roku jego znajomość deklarowało na Litwie 97 osób, a w Polsce 28 osób. Językiem tym posługuje się grupa etniczna i religijna, która wyodrębniła się już w VIII wieku. Teraz może zostać zapomniany.

Karaimi na terytorium Litwy przywędrowali prawdopodobnie już za panowania księcia Olgierda lub Kiejstuta. Społeczność, której historia sięga tak daleko w przeszłość, ma swój odrębny język, wywodzący się z podgrupy języków tureckich, choć tradycyjnie zapisywany z pomocą alfabetu hebrajskiego. Grupę wyróżnia także religia o judaistycznych korzeniach.

Ratowaniem języka karaimskiego zainteresował się dr Michał Németh z Uniwersytetu Jagiellońskiego, który otrzymał grant na stworzenie pierwszego przekładu Biblii hebrajskiej na język karaimski. Dla wyznawców karaimizmu studiowanie tej księgi jest ważną praktyką religijną, a mimo to nie dysponują pełnym jej wydaniem we własnym języku.

fot.Jakub Szabelski, lic. CCA SA 3.0 Karaimska nekropolia (fot. Jakub Szabelski, lic. CCA SA 3.0)

Dla naukowca ma to szczególne znaczenie, ponieważ on sam jest w trzech czwartych karaimem. W trakcie pracy otwiera to przed nim wiele drzwi. W prywatnych domach odnajduje prawdziwe perełki. Jak tłumaczy Németh w wypowiedzi dla PAP:

Kiedy mówiliśmy komuś, że u niego na półce stoi najstarszy przekład Tory na język zachodniokaraimski – tekst z początku XVIII wieku – spotykaliśmy się z ogromnym zdziwieniem.

Z fragmentów tłumaczeń rozsianych po Polsce i Litwie badacz składa stopniowo, kawałek po kawałku, pełne tłumaczenie tekstu. Aby ułatwić kolejnym językoznawcom pracę, planuje przygotowanie bazy danych, w której będzie można porównywać rękopisy karaimskie z różnych okresów. Jak czytamy w materiale przygotowanym przez PAP, baza umożliwi przeszukiwanie tekstów na podstawie czasu i miejsca ich powstania, języka ojczystego kopisty i innych kryteriów językoznawczych.