Nosi ją każdy (albo prawie każdy), choć na co dzień raczej jej nie widujemy. Tymczasem bielizna towarzyszy nam od wielu wieków, a jej drobne detale i zmieniające się fasony kształtowały sylwetki postaci, które zachwycają nas na płótnach dawnych mistrzów. Pora odkryć jej sekrety.

Od lat ubolewam nad niedoborem na polskim rynku wydawniczym książek poświęconych problemom życia codziennego w dawnych wiekach. Dlatego z ogromnym zaciekawieniem zaczęłam się przyglądać pracom prof. Anny Drążkowskiej.

To archeolożka i specjalistka w zakresie konserwacji zabytków, która interesuje się badawczo historią tkanin, ubiorów i kulturą funeralną. Co najważniejsze, Drążkowska nie jest wyłącznie teoretykiem. Od lat zajmuje się konserwacją i rekonstrukcją między innymi ubiorów grobowych i szat liturgicznych. Zetknięcie z żywą materią pozwala jej lepiej zrozumieć zagadnienia dotyczące odzieży i całej obyczajowości z nią związanej. Jej najnowsza praca, wypuszczona na rynek przez Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu, poświęcona jest bieliźnie od XIV do XIX wieku.

Sposób wydania robi wrażenie. To połączenie interesującej i wielowątkowej pracy naukowej z opracowanym z ogromną dbałością o detale albumem. Jak podkreśla autorka we wstępie do książki, dawniej uważano bieliznę za niegodną tego, by o niej mówić i pisać. Niestety, spowodowało to ogromny niedosyt źródeł pisanych, co zepchnęło badania nad jej historią na margines studiów kostiumologicznych. Ten problem nie odstraszył Drążkowskiej. Opierając się między innymi na inwentarzach szlacheckich i mieszczańskich, pamiętnikach, utworach literackich z epoki oraz żurnalach, a także na wiedzy zdobytej na przykład w trakcie badań prowadzonych w grobowcach, stworzyła świetną książkę.

Pończoszki, kryza i męska koszula

Poczynając od wieku XIV i poruszając się przez kolejne epoki w historii ubioru, autorka prezentuje szerokie spektrum tego, co miało pozostać ukryte przed wzrokiem postronnych. Opowiada o bieliźnie męskiej, kobiecej i dziecięcej. Posiłkując się dziełami malarskimi, fotografiami zabytkowej odzieży, rycinami i rzeźbami, maluje szeroki obraz konkretnego zagadnienia, na przykład wyglądu majtek. Aby pokazać, jaki był ich krój w konkretnym momencie historii, zestawia trzy obrazy z XV wieku (ukrzyżowanie i dwóch prawie nagich męczenników). Dzięki temu czytelnik może, po zapoznaniu się z komentarzem autorki, samodzielnie wyrobić sobie zdanie lub – dzięki jasnemu przekazowi dzieł malarskich – zrozumieć, o co chodzi. Jedyne, do czego można by się w tym miejscu „przyczepić”, to kwestia jakości części reprodukcji – są bowiem niewyraźne bądź rozpikselowane. Na szczęście pozostają one w zdecydowanej mniejszości.

fot.domena publiczna Kolaż portretu angielskiej damy z lat 1595-1605 (fot. domena publiczna) i kobiecego gorsetu oraz rogówki (fot. domena publiczna)

Niewątpliwą zaletą książki jest to, że autorka prowadzi narrację w sposób jasny, przejrzysty i zrozumiały nawet dla osoby, która nie dysponuje szeroką wiedzą bazową. Pisząc na przykład o średniowiecznej damskiej koszuli, Drążkowska bardzo rzeczowo i praktycznie wyjaśnia to, jak była ona szyta, czym ją ozdabiano, jak radzono sobie z problemami konstrukcyjnymi oraz w jaki sposób zmieniała się ta część bielizny w późniejszych latach. Przy kolejnych epokach i elementach ubioru czyni podobnie. Nie pomija także kwestii bielizny modelującej – mającej powiększać piersi, poszerzać biodra czy modelować łydki.

Im późniejsza epoka, tym szerszy materiał źródłowy i więcej zakrytych elementów ubioru wręcz domagających się opisania. I każdemu z nich Drążkowska stara się poświęcić uwagę. Dzięki temu dostajemy do rąk kompleksowe opracowanie, dodatkowo wzbogacone o aneks zawierający kilkanaście wykrojów z epoki, które pasjonaci mogą przekuć w parę własnych sztuk bielizny!

„Historia bielizny od XIV do końca XIX wieku” Anny Drążkowskiej to pozycja zdecydowanie warta polecenia. Powinien po nią sięgnąć każdy, kto chce pojąć, dlaczego ludzkie sylwetki ukazane na płótnach dawnych mistrzów wyglądają tak, a nie inaczej. Praca Drążkowskiej pozwala także zrozumieć, jak bielizna wpływała na komfort życia w dawnych wiekach, jakie było jej znaczenie na co dzień i od święta oraz jak miało się noszenie bielizny do kwestii higieny osobistej. Choć cena książki może być dla wielu osób odstraszająca, serdecznie polecam lekturę, jeśli tylko nadarzy się ku temu okazja.

Plusy:

• przystępny sposób podania informacji bez jednoczesnego upośledzania merytoryki
• książka bogato ilustrowana
• piękne wydanie
• duży przekrój poruszonych zagadnień
• solidna baza źródłowa i staranne opracowanie tematu

Minusy:

• cena
• część ilustracji niewyraźna lub rozpikselowana

Zgrzyty:

• brak

Metryczka

Autor: Anna Drążkowska
Tytuł: „Historia bielizny od XIV do końca XIX wieku”
Wydawca: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika
Oprawa: twarda
Liczba stron: 304
Rok wydania: 2017