Zajączek, ślimak, kos, a nawet okoń. Zwierzęta, które stały się symbolami stanu wojennego

fot.domena publiczna Ślimak stał się w czasie stanu wojennego jednym z symboli oporu (fot. domena publiczna).

Najsłynniejszy spośród symboli oporu przeciwko jaruzelitowi nazywano pieszczotliwie „zajączkiem”. Generał w czarnych okularach mówił jednak z pogardą o „rozczapierzonych palcach”. Jakie inne zwierzęta powinny się kojarzyć z wydarzeniami lat 1981-1983?

Zajączek to popularna nazwa znaku zwycięstwa w postaci uniesionej prawej dłoni z dwoma palcami (wskazującym i środkowym) ułożonymi w kształcie litery Y (od ang. Victory – zwycięstwo).

W latach 80. używany był przez uczestników uroczystości patriotycznych i religijnych oraz demonstracji antykomunistycznych dla podkreślenia wiary w ostateczne zwycięstwo zdelegalizowanej „Solidarności”. W przemówieniu gen. Jaruzelskiego z 21 lipca 1982 roku pogardliwie nazwany „rozczapierzonymi palcami”.

„Zajączki” nawiązywały do znaku V malowanego w okresie II wojny światowej na murach przez działaczy antyhitlerowskiego ruchu oporu w Polsce oraz w innych krajach okupowanej Europy. Pomysłodawcą był pracownik BBC Victor de Laveleye, który stosowanie znaku zaproponował w trakcie audycji radiowej nadanej 14 stycznia 1941 roku dla mieszkańców okupowanej Belgii. Warto zaznaczyć, że obok zajączka w okresie stanu wojennego wzrosła popularność również takich zwierząt, jak m.in. żółw, wrona, kos oraz ślimak.

Ślimak

Ten ostatni stał się symbolem biernego oporu w zakładach pracy, zgodnie z apelem wystosowanym 24 grudnia 1981 roku przez tzw. II Prezydium II Rzutu Komisji Krajowej NSZZ „Solidarność”, którego członkowie wzywali: „Narysujmy wszędzie ślimaka. Pracujmy powoli, nie przemęczajmy się… Oręż nasz na ich czołgi – ślimaki”.

fot.domena publiczna Okonie z czasów stanu wojennego niewiele miały wspólnego ze smaczną rybą o tej samej nazwie (fot. domena publiczna).

Kos

Kos natomiast stał się symbolem zakładanych w 1982 roku tzw. Komitetów Oporu Społecznego (KOS) i znakiem rozpoznawczym jednego z najpopularniejszych czasopism wydawanych w drugim obiegu.

Okoń

Raczej źle zaczęły się kojarzyć znacznej części społeczeństwa okonie, jak popularnie nazywano tworzone od 11 stycznia 1982 roku przez autorów stanu wojennego w miastach, gminach i zakładach pracy Obywatelskie Komitety Ocalenia Narodowego.

Przemianowane na Obywatelskie Komitety Odrodzenia Narodowego (OKON), we wrześniu 1982 roku weszły w skład organizowanego właśnie Patriotycznego Ruchu Odrodzenia Narodowego (PRON).

Polecana literatura

Markiewicz, A. Romanowski, Skrzydlate słowa. Seria druga, Warszawa 1998, s. 343;
Holzer, K. Leski, „Solidarność” w podziemiu, Łódź 1990, s. 40.

Źródło:

Powyższy tekst ukazał się pierwotnie jako jedno z haseł Abecadła PRL-u. Pozycja autorstwa Zdzisława Zblewskiego została opublikowana nakładem wydawnictwa Znak w 2008 roku.

Tytuł, lead, ilustracje wraz z podpisami, wytłuszczenia, podział akapitów oraz śródtytuły pochodzą od redakcji. Tekst poddano podstawowej obróbce redakcyjnej.