19:30. Dlaczego właśnie o tej godzinie Polacy sprzeciwiający się komunie wychodzili na spacer?

fot.domena publiczna Ślady stóp spacerowicza (fot. domena publiczna)

Skala protestu była tak duża, że władze zdecydowały się przesunąć godzinę policyjną. Spacerowiczów zatrzymywano, legitymowano, a nawet – zakazywano ruchu prywatnych samochodów. Dlaczego akurat o 19:30?

Manifestacja spacerowa, spacer telewizyjny. W ten sposób określano formę protestu przeciwko wprowadzeniu stanu wojennego, zapoczątkowaną 5 lutego 1982 w Świdniku na wezwanie tamtejszych władz podziemnej „Solidarności”.

Polegała na demonstracyjnym wychodzeniu na spacery w porze nadawania głównego wydania (o 19.30) „Dziennika Telewizyjnego”. Podczas tej audycji bowiem prezenter, ubrany w mundur wojskowy, odczytywał tendencyjne informacje dotyczące sytuacji w sparaliżowanym stanem wojennym kraju, szkalując przy tym internowanych działaczy „Solidarności”.

Ludzie spacerują, władze reagują

Władze usiłowały spacyfikować ten niecodzienny protest, zatrzymując niektórych spacerowiczów, a od 11 lutego 1982 wprowadziły godzinę milicyjną rozpoczynającą się przed 19.30. W Świdniku zablokowano łączność telefoniczną, wprowadzono zakaz ruchu samochodów prywatnych, a także usiłowano ograniczyć kontakty świdniczan z mieszkańcami innych miast.

W odpowiedzi ludność podjęła spacery telewizyjne w czasie nadawania dziennika popołudniowego, a nawet porannego.

Obwieszczenie Rady Państwa o wprowadzeniu stanu wojennego. Jak pokazują fakty, Rada Państwa nie miała prawa do wydania grudniowego dekretu roku 1981.

fot.Briho/ domena publiczna Obwieszczenie Rady Państwa o wprowadzeniu stanu wojennego. Jak pokazują fakty, Rada Państwa nie miała prawa do wydania grudniowego dekretu roku 1981.

Gdzie odbywały się manifestacje spacerowe?

Wkrótce manifestacje spacerowe rozpoczęły się również w innych miastach. Według danych MSW, do końca 1982 spacery telewizyjne odbyły się w Lublinie na ul. Krakowskie Przedmieście (15 i 17 lutego), w Puławach (21, 25 i 27 lutego), w Ursusie na osiedlu Niedźwiadek (26 kwietnia, 4 i 5 maja), w Starym Ursusie (5 maja), w Piastowie (5 maja), w Pruszkowie (5 maja), w Olsztynie w rejonie Ratusza na Starym Mieście (13 maja), w Wyszkowie (13 maja), w Sochaczewie (13–18 maja), w Łomży na ul. Buczka (13 czerwca), w Piszu (13 czerwca), w Warsza-wie na ul Grójeckiej (27 czerwca) i w Garwolinie (19, 20 i 22 sierpnia).

15 maja spacer telewizyjny zanotowano ponownie w Świdniku, ale najlepiej ta forma protestu przyjęła się w Białymstoku, gdzie spacery telewizyjne odbyły się 11, 13, 15, 18, 22 i 25 maja, 13 i 31 sierpnia, 13 września i 10 listopada.

fot.domena publiczna Czołgi na ulicach miast w stanie wojennym (fot. domena publiczna)

Opozycyjny wierszyk pt. Spacer telewizyjny

Gdy idziemy na spacerek
pojedynczo albo w grupie,
wie zomowców to szpalerek,
dziennik TV mamy w dupie.

Niech tam Tumanowicz kłamie,
niech rży Falska (na Siwaku),
ty małżonkę bierz pod ramię
i na spacer wal, rodaku.

Więc gdy dziennik się zaczyna,
Stefanowicz brednie czyta,
weź pod ramię żonę, syna
i na spacer wal i kwita.

Aby było im wiadomo,
że dość mamy kłamstw z ekranu,
dosyć pałek, krat i zomo,
dosyć wojennego stanu.

Nie bój się, że dom porzucisz,
bo się władza rozzuchwala,
dziś schwytany – jutro wrócisz
jak powracająca fala.

(Zapomnisz…?, cz. II: Zielona wrona, Biblioteka Obserwatora Wojennego, Kraków 1984, s. 25–26).

Polecana literatura:

Holzer J., K. Leski, „Solidarność” w podziemiu, Wydawnictwo Łódzkie, Łódź 1990, s. 42;
Głowiński M., Mowa w stanie oblężenia 1982–1985, Open, Warszawa 1996, s. 31;
Wajszczuk I., Dokąd idą spacerując? „Trybuna Ludu” z 23 lutego 1982;
Stan wojenny w Polsce. Kalendaria wydarzeń 13 XII 1981–31 XII 1982, Warszawa 1999.

Źródło:

Powyższy tekst ukazał się pierwotnie jako jedno z haseł Abecadła PRL-u. Pozycja autorstwa Zdzisława Zblewskiego została opublikowana nakładem wydawnictwa Znak w 2008 roku.

Tytuł, lead, ilustracje wraz z podpisami, wytłuszczenia, podział akapitów oraz śródtytuły pochodzą od redakcji. Tekst poddano podstawowej obróbce redakcyjnej.