Co wypada wiedzieć na temat igrzysk olimpijskich w starożytnej Grecji?

Igrzyska w starożytnej Grecji

W rywalizacji z sąsiadami Ateny wypadały wyjątkowo blado. Co innego Sparta czy mała Elida. Na igrzyskach nie chodziło jednak tylko o chwałę. Zawodnicy oczekiwali sowitej zapłaty za swoje wyczyny.

Igrzyska lekkoatletyczne były jednym z podstawowych elementów życia w starożytnej Grecji. Każde szanujące się miasto miało własny stadion. Ogólnogreckie igrzyska w Olimpii były jedynie najbardziej prestiżową z ponad setki tego rodzaju imprez.

Powszechna miłość do lekkoatletyki, a także do bogów, których patronat owe igrzyska uświęcał, stwarzała w kraju rozdartym licznymi podziałami politycznymi poczucie jedności kulturowej. Atleci – wyłącznie mężczyźni – współzawodniczyli ze sobą w dziesięciu tradycyjnych dyscyplinach. Poczynając od VII wieku p.n.e. – od dnia, w którym pewien zawodnik niechcący zgubił spodenki – sportowcy występowali nago.

Intratne zajęcie

Nie byli amatorami: przywykli do wyczerpujących treningów i oczekiwali szczodrego wynagrodzenia. Taryfa nagród (w denarach) przyznanych na jednych z drugorzędnych igrzysk, które odbyły się w Afrodyzji w I wieku n.e., wskazuje na status poszczególnych konkurencji: bieg na długim dystansie – 750 denarów; pentatlon – 500 denarów; wyścigi w zbrojach -500 denarów; sprint (na dystansie 1 stadiona) -1250 denarów; pankration – 3000 denarów; zapasy – 2000 denarów; wyścigi piesze – 100 denarów; boks – 200 denarów.

Standardowy dystans biegowy zwany stadionem wynosił około 212 metrów. Biegacze zawracali, okrążając słup ustawiony po przeciwnej do punktu startu stronie stadionu. Na pentatlon składało się pięć konkurencji: skok w dal, rzut dyskiem, rzut oszczepem, bieg i zapasy. Pankration był formą walki na pięści, której celem – podobnie jak w dzisiejszym dżudo – było zmuszenie przeciwnika do poddania się. Duże znaczenie miały także rzut pierścieniem i wyścigi rydwanów.

Antyczni rekordziści

Zwycięstwa w igrzyskach przynosiły wielką sławę atletom i ich rodzinnym miastom. Na czoło wybijała się Sparta. W okresie swojego Złotego Wieku Ateny zdobyły zaledwie 4 na ogólną liczbę 183 zwycięstw. Najwybitniejsze osiągnięcia sportowe mieli jednak mieszkańcy Elidy na Peloponezie – ojczyzny Korojbosa, pierwszego z odnotowanych w dokumentach zwycięzców igrzysk (776 rok p.n.e.), a także miejsca, w którym znajdowała się sama Olimpia.

Polecamy najnowszą książkę Normana Daviesa pt. Na krańce świata. Podróż historyka przez historię. Do kupienia w naszej oficjalnej księgarni.

Atletą wszech czasów okazał się Milon z Krotonu, który zwyciężał w zapasach w pięciu kolejnych olimpiadach, w latach 536-520 p.n.e. Po ostatnim zwycięstwie najpierw przeniósł na plecach wokół stadionu ofiarnego wołu, a następnie zasiadł, aby go spożyć. Igrzyska olimpijskie opiewa większość z zachowanych do naszych czasów ód Pindara:

Jeden rodzaj ludzki, jeden boski.
Jedni i drudzy mamy tchnienie od jednej matki.
Ale granica mocy całkiem nas rozdziela:
jedno jest niczym, a niebo jak spiż trwa wiecznie,
Siedziba nienaruszalna.
Zbliża nas wszelako coś do nieśmiertelnych:
Czy to rozumu wielkość, czy natura ciała,
chociaż nie wiemy, jaką drogą, dniem czy też nocą,
Los nam przeznaczył biec do mety.
(Pindar, Oda nemejska szósta Na zwycięstwo Alkimadasa z Ajginy w zapaśnictwie chłopców, w: Ody zwycięskie, tłum. M. Brożek, Kraków 1987)

Ostatnie igrzyska

Etos igrzysk przetrwał do czasów chrześcijaństwa. Święty Paweł z pewnością był kibicem – jeśli wręcz nie zawodnikiem. Pisał: „W dobrych zawodach wystąpiłem, bieg ukończyłem, wiarę ustrzegłem” (2Tm 4,7). W wyznaniu tym pobrzmiewa ton absolutnie grecki.

Ćwiczenia fizyczne w starożytnej Grecji

Ostatnie w starożytności igrzyska olimpijskie odbyły się w roku 389 lub 393. Ostatni znany victorludorum (z roku 385) był Ormianinem. Nie ma dowodów na to, że cesarz Teodozjusz I formalnie zakazał igrzysk. Ponieważ chrześcijańska opinia publiczna zwróciła się przeciwko wszelkim formom pogańskiego kultu, wydaje się bardziej prawdopodobne, że nie udało się ich przywrócić po podboju Grecji przez Wizygotów w 395 roku. Zastąpiły je igrzyska odbywane w azjatyckiej Antiochii do roku 530.

Nowe otwarcie

Olimpiady w Atenach wznowiono, organizując pierwsze nowożytne igrzyska w dniach 6-12 kwietnia 1896 roku, po przerwie trwającej ponad 1500 lat. Inicjatorem przedsięwzięcia i prezesem Międzynarodowego Komitetu Olimpijskiego był francuski sportsmen, baron Pierre de Coubertin (1863-1937).

Z wyjątkiem okresów wojen, przez cały XX wiek olimpiady odbywały się regularnie co cztery lata. W roku 1912 po raz pierwszy zezwolono na udział kobietom. Igrzyska zimowe odbyły się po raz pierwszy w Chamonix, w roku 1924. Jest rzeczą bardzo stosowną, że Luis Spyridon, który w roku 1896 zwyciężył w pierwszym biegu maratońskim w historii nowożytnych olimpiad, był właśnie Grekiem.

Źródło:

Powyższy tekst ukazał się pierwotnie w ramach monumentalnej pracy profesora Normana Daviesa: Europa. Rozprawa historyka z historią (w przekładzie Elżbiety Tabakowskiej, Znak 2010).

Tytuł, lead, ilustracje wraz z podpisami, wytłuszczenia oraz śródtytuły pochodzą od redakcji. Tekst został poddany podstawowej obróbce redakcyjnej, w celu wprowadzenia częstszego podziału akapitów.