fot.Marxists Internet Archive Josip Broz Tito (fot. Marxists Internet Archive)

Partii kierowanej przez Josipa Broz Titę zarzucano, że sprzeniewierzyła się ideom marksizmu-leninizmu, zaczęła prezentować antyradzieckie i nacjonalistyczne poglądy, a do tego zaniechanie walki klasowej. Stalin zaczął nawet… gotować się do wojny z komunistyczną Jugosławią.

„Łańcuchowy pies imperializmu”. Tak propaganda obozu państw podporządkowanych dyktatowi Moskwy nazywała przywódcę Jugosławii Josipa Broza Tito (1892–1980). Często ukazywały się w prasie artykuły oskarżające go o współpracę z państwami zachodnimi i spiskowanie przeciwko państwom socjalistycznym. Spowodowane to było zbytnią niezależnością Jugosławii od Związku Radzieckiego i wybraną przez nią własną drogą do komunizmu. Ticie zarzucono propagowanie rewizjonizmu i negację marksizmu. W istocie chodziło o brak zgody na dominację Moskwy nad interesami narodowymi Jugosławii.

Inna droga do komunizmu

Jugosławia była jedynym krajem komunistycznym wyzwolonym przez własne narodowe siły partyzanckie proweniencji komunistycznej, praktycznie bez udziału Armii Czerwonej.

20 października 1944 roku partyzanci wyzwolili Belgrad i komuniści objęli władzę. Na początku nic nie wskazywało na to, aby Tito miał daleko odbiegać od innych, konstytucja uchwalona w zdominowanym przez komunistów parlamencie była wzorowana na sprawdzonych wzorcach prawnych konstytucji radzieckiej z 1936 roku, zniesiono monarchię i proklamowano Federacyjną Ludową Republikę Jugosławii. Szybko upaństwowiono środki produkcji i zniesiono prywatną własność, stosowano centralne planowanie i zarządzanie gospodarką narodową.

Początek konfliktu

Jednak już w 1948 roku rozpoczął się konflikt jugosłowiańsko-radziecki, formalnie wokół niejasnego statusu przebywających w Jugosławii jako doradcy obywateli ZSRR.

fot.domena publiczna Stalin i Tito w jednym rzędzie na pierwszomajowym pochodzie w Belgradzie w 1946 roku. (fot. domena publiczna)

Wkrótce Kominform, międzynarodowa organizacja komunistyczna skupiająca satelickie partie, ogłosił rezolucję, w której potępiono Komunistyczną Partię Jugosławii (KPJ) za odstępstwa od marksizmu-leninizmu, antyradzieckie i nacjonalistyczne poglądy, zaniechanie walki klasowej, oraz wykluczono ją z grona Kominformu.

Państwa znajdujące się w orbicie wpływów Moskwy zerwały współpracę gospodarczą i polityczną z Belgradem w 1949 roku, a sam ZSRR czynił przygotowania do interwencji zbrojnej. Formalne zerwanie z komunizmem w stylu radzieckim dokonało się na zjeździe Komunistycznej Partii Jugosławii w 1952 roku. Przekształcono wtedy KPJ w Związek Komunistów Jugosławii (ZKJ), przyjęto również „jugosłowiańską drogę do socjalizmu” jako linię partii.

W takiej sytuacji wzmożono akcję propagandową przeciwko Ticie, który nie mógł nie wykorzystać tej okazji do wznowienia współpracy z Zachodem. Uzyskał szybko poparcie Stanów Zjednoczonych i Wielkiej Brytanii na wypadek wojny z ZSRR. Ograniczono też kolektywizację i rozpoczęto wprowadzanie programu zarządzania przedsiębiorstwami przez samorządy pracownicze oraz dopuszczono mechanizmy wolnego rynku w gospodarce.

Źródło:

Powyższy tekst ukazał się pierwotnie jako jedno z haseł Leksykonu polskich powiedzeń historycznych. Pozycja autorstwa Macieja Wilamowskiego, Konrada Wnęka i Lidii A. Zyblikiewicz została opublikowana nakładem wydawnictwa Znak w 1998 roku.

Tytuł, lead, ilustracje wraz z podpisami, wytłuszczenia, podział akapitów oraz śródtytuły pochodzą od redakcji. Tekst poddano podstawowej obróbce redakcyjnej.