fot.domena publiczna Portret Władysława Pogrobowca.
Władysław V Pogrobowiec (Postumus, ur. 22 II 1440 w Komorn, zm. 23 XI 1457 w Pradze) – król węgierski w latach 1440–1457, czeski w latach 1453–1457, z dynastii habsburskiej. Pogrobowiec, syn Albrechta II Habsburga i Elżbiety Luksemburskiej, wnuk cesarza Zygmunta Luksemburskiego. Zaręczony z Magdaleną, córką króla francuskiego Karola VIII. Pochowany w katedrze Św. Wita w Pradze.
Po śmierci Albrechta II (1439) Węgrzy zaproponowali swą koronę Władysławowi III, królowi polskiemu. Plany te poparła ciężarna Elżbieta, wdowa po Albrechcie, gotowa oddać swą rękę młodemu Jagiellonowi. Gdy jednak powiła męskiego potomka, zmieniła zdanie i nakazała węgierskiemu poselstwu, przebywającemu już w Polsce, zerwanie rokowań.
Rozkazu tego nie posłuchano, powołując Władysława III na tron węgierski z zastrzeżeniem, że poślubi Elżbietę i zapewni jej synowi odzyskanie ojcowizny, wyłączając z tego Węgry, które mogły przypaść Pogrobowcowi tylko wówczas, gdyby król zmarł bezpotomnie. Elżbieta pozostała jednak niewzruszona, nakłoniła swą dwórkę Helenę Kottanerin, by wykradła koronę św. Stefana, i doprowadziła do koronowania syna 15 maja 1440 roku w Białogrodzie. Nie udało jej się jednak przeszkodzić Władysławowi III w koronacji, która odbyła się 17 lipca tego samego roku.
Nie uznając wymowy faktów dokonanych, króIowa rozpoczęła wojnę domową. Uzyskała poparcie cesarza Fryderyka III, miast zachodniowęgierskich, swego krewnego hrabiego Cyllei, bana Maczwy Władysława Garaia i husyckiego kondotiera Jana Giskry z Brandysu. Toczona ze zmiennym szczęściem wojna przyniosła ugodę w Györ (1442), zapośredniczoną przez kardynała Cesariniego, która uznawała władzę Władysława III, ale nie oznaczała rezygnacji Elżbiety z ubiegania się o koronę dla syna.
Po śmierci Elżbiety opiekunem Pogrobowca został Fryderyk III (zarządzający w imieniu Władysława także Austrią), z którym Władysław III wszedł w układy w obliczu przygotowywanej wyprawy tureckiej. Oznaczały one w praktyce rezygnację z możliwości całkowitego usunięcia wpływów habsburskich na Węgrzech. Po bitwie pod Warną i śmierci Władysława III (1444) władzę na Węgrzech jako namiestnik-gubernator objął Jan Hunyady, którego wpływy nie zmalały po dojściu Pogrobowca do pełnoletności, choć opozycja przeciw jego rządom stale wzrastała w siłę.
Podobną sytuację zastał Władysław Pogrobowiec także w Czechach po swej koronacji 28 października 1453 roku (już w 1444 sejm czeski uznał jego prawa do korony, opiekunem miał być Fryderyk III). Od 1448 roku rządził tutaj jako gubernator Jerzy z Podiebradów, którego pozycja była tak silna, że zdołał ją utrzymać aż do śmierci Pogrobowca.
Zagrożenie tureckie na jakiś czas zażegnało konflikty wewnętrzne na Węgrzech, a Hunyady odniósł w lipcu 1456 roku wspaniałe zwycięstwo nad Turkami pod Belgradem. Jednak po jego śmierci w sierpniu 1456 roku doszło do tragedii. Pod wpływem wrogiej gubernatorowi grupy możnych Władysław Pogrobowiec skazał na śmierć obu jego synów: Władysław Hunyady został stracony w 1457 roku, Maciej zaś przebywał w więzieniu królewskim. Postępowanie króla doprowadziło do buntu szlachty, Władysław musiał uchodzić do Pragi, uwożąc ze sobą Macieja Korwina, tam jednak niespodziewanie zmarł. O jego otrucie niesłusznie podejrzewano Jerzego z Podiebradów.
Literatura:
- J. Dąbrowski, Władysław I Jagiellończyk na Węgrzech (1440–1444), Warszawa 1922.
- R. Heck, Tabor a kandydatura jagiellońska w Czechach (1438–1444), Wrocław 1964.