fot.Alfons Mucha/domena publiczna Przemysł Ottokar II na obrazie Alfonsa Muchy.
Przemysł Ottokar II (ur. ok. 1223, zm. 1278 pod Suchymi Krutami) – król Czech od 1253 roku, książę Austrii w latach 1251–1276, Styrii w latach 1260–1276, Karyntii i Krainy w latach 1269–1276. Syn Wacława I, króla Czech, i Kunegundy, córki Filipa, króla Niemiec. Dwukrotnie żonaty: w 1252 roku z Małgorzatą, córką Leopolda VI, księcia Austrii, z którą się rozwiódł; oraz w 1261 roku z Kunegundą, córką Rościsława, księcia halickiego, wnuczką Béli IV. Znanych jest trzech jego synów: Wacław, król Czech (zm. 1305), Mikołaj (zm. 1318) i Jan (zm. 1296).
W 1247 roku został margrabią Moraw i w tym czasie został wciągnięty do buntu przez możnych niezadowolonych z polityki centralizacyjnej jego ojca, Wacława I (1230–1253). Walka ta skończyła się w 1249 roku pogodzeniem syna z ojcem. W 1251 roku stronnictwo proczeskie powołało Wacława I na tron austriacki, który delegował tam do objęcia władzy Przemysła. Wywołało to konflikt w 1252 roku z królem węgierskim Bélą IV. W 1253 roku, po śmierci ojca, objął on tron czeski, a w 1254 roku zawarł pokój z Węgrami, przekazując królewiczowi Stefanowi Styrię.
Dwukrotnie uczestniczył w wyprawie krzyżowej do Prus: w latach 1254–1255 (miała charakter łupieski) oraz 1267–1268. Pomógł Krzyżakom w opanowaniu Sambii, a wzniesiony nad Pregołą zamek nazwano na jego cześć Królewcem (1255). W tym czasie politykę swoją oparł na współpracy z papieżem Innocentym IV, uznając wybór na króla Wilhelma, hrabiego Holandii.
W 1260 roku po zwycięskiej bitwie z Węgrami pod Kressenbrun odzyskał Styrię. W bitwie tej tak po jednej, jak i po drugiej stronie brali udział książęta polscy. Popierając pretendenta do tronu, Ryszarda Kornwalijskiego, uzyskał od niego nadanie lenna austriacko-styryjskiego, a w 1265 roku godność wikariusza królestwa na prawym brzegu Renu. W czasie kolejnych walk z Węgrami udało mu się w 1269 roku opanować Karyntię i Krainę.
Potęga, jaką osiągnęło państwo Przemysła Ottokara II, dawała mu podstawy do ubiegania się o godność królewską w Niemczech. Na przeszkodzie jednak stanęło kilka czynników: utrata bezpośredniego poparcia papiestwa za czasów Grzegorza X, obawy elektorów przed potęgą Ottokara i wysuwany przez nich argument, że jest Słowianinem.
To doprowadziło w 1273 roku do wyboru na króla Niemiec Rudolfa Habsburga. Od razu powstał konflikt z nowym królem, który dążył do restauracji władzy królewskiej w Niemczech przede wszystkim przez rewindykacje rozgrabionych posiadłości królewskich. Najbardziej dotknęło to Przemysła Ottokara, który po przegranej w 1276 roku w Austrii utracił na rzecz Rudolfa Austrię, Styrię i Karyntię, zachowując tylko Czechy i Morawy jako lenno.
W okresie jego panowania nastąpiło przyspieszenie przemian gospodarczych na terenie Czech, rozwinęła się na dużą skalę akcja kolonizacyjna. Przemysł II zaczął tworzyć aparat centralnie kierowanej administracji państwa i wzmocnił skarb, przeprowadził rewindykację dóbr królewskich, popierał rozwój miast. Polityka promiejska, odsuwanie od wpływu na władzę najmożniejszych rodów czeskich i morawskich doprowadziło w końcu do buntów w 1276 roku rodu Vitkowców w samych Czechach, a także niezadowolenia szlachty w Styrii i Austrii.
Olbrzymie dochody z kopalń złota i srebra umożliwiały prowadzenie polityki dominacji i ekspansji nad sąsiadami. Król próbował z powodzeniem nawiązać kontakty z książętami śląskimi i uzależnić ich od siebie; przykładem tego są jego stosunki z Henrykiem IV Probusem.
Niepowodzenie z 1276 roku nie załamało króla czeskiego, który rozpoczął przygotowania do rozprawy z Rudolfem, szukając sprzymierzeńców na terenie Brandenburgii, Miśni, Turyngii i wśród książąt polskich (udało mu się pozyskać Bolesława Wstydliwego). Kiedy w Wiedniu odkryto sprzysiężenie na rzecz Przemysła, doszło do wojny, w której Rudolf Habsburg uzyskał poparcie węgierskie. Do bezpośredniego starcia doszło 29 sierpnia 1278 roku pod Suchymi Krutami (Dürnkrut); Przemysł Ottokar II poniósł śmierć, a Rudolf zajął Morawy i Czechy, przekazując je jako lenno małoletniemu synowi Przemysła, Wacławowi.
Literatura:
- A. Barciak, Ideologia polityczna monarchii Przemysła Ottokara II. Studium z dziejów czeskiej polityki zagranicznej w drugiej połowie XIII w., Katowice 1982.
- A. Barciak, Czechy a ziemie południowej Polski w XIII oraz w początkach XIV wieku. Polityczno-ideologiczne problemy ekspansji czeskiej na ziemie południowej Polski, Katowice 1992.