Filip Szwabski (ur. VIII 1177, zm. 21 VI 1208 w Bambergu) – król Niemiec od 1198 r. Młodszy syn Fryderyka I Barbarossy i Beatrycze Burgundzkiej, brat cesarza Henryka VI. Ożeniony z Ireną-Marią, córką cesarza Bizancjum Izaaka II Angelosa.

Początkowo był przeznaczony przez swojego ojca do kariery duchownej. W 1192 r. otrzymał od swojego brata biskupstwo w Wtirzburgu, ale w rok później opuścił stan duchowny. Po śmierci swoich starszych braci, Fryderyka V Szwabskiego (zm. 1191) i Konrada z Rothenburga (zm. 1196), otrzymał w lenno księstwo Szwabii.

Po śmierci Henryka VI (1197) Filip, uznając prawa do tronu małoletniego bratanka Fryderyka, dał się jednak wybrać na króla Niemiec w 1198 r. w obliczu prób odsunięcia rodu Sztaufów od godności królewskiej. Koronacja Filipa odbyła się wprawdzie w Moguncji, a nie w opanowanym przez opozycję Akwizgranie, ale w odróżnieniu od jego konkurenta, Ottona IV, z prawdziwymi insygniami królewskimi. Obaj królowie zawiadomili papieża Innocentego III o swoim wybraniu na króla i koronacji.

Papież, który początkowo nie wtrącał się, wykorzystując podwójną koronację w Niemczech do odzyskania dawnych posiadłości Państwa Kościelnego (tzw. rekuperacji), poczuł się z czasem władny rozstrzygnąć spór. Swoją decyzję uzależnił m.in. od uznania dokonanych rekuperacji. Ponieważ Filip nie przystał na warunki papieża, nie został przez niego uznany. Dysponując jednak znacznie większymi zasobami finansowymi niż wspierany przez Jana bez Ziemi Otton IV, uzyskiwał stopniowo nad nim przewagę, m.in. przeciągając na swoją stronę wielu stronników Ottona. Wysłane do Włoch wojska Filipa oraz słabnąca pozycja Ottona IV w Niemczech skłoniły papieża do zmiany swojej polityki.

Posłańcy Filipa ustalili warunki uznania go za króla i przyszłej koronacji cesarskiej: Otton IV zrezygnuje z tronu, poślubi jedną z córek Filipa i otrzyma księstwo Szwabii, zaś Innocenty III zrezygnuje częściowo z rekuperacji, które przejdą jako lenno dla jego bratanka; zaślubi on jedna z córek Filipa, który zobowiązał się uznawać prawo wolnego wyboru biskupów. Filip nie doczekał wejścia w życie tych ustaleń, gdyż został zamordowany w Bambergu przez narzeczonego jego córki, która była teraz przeznaczona dla bratanka papieża.

Źródło:

Powyższe hasło ukazało się pierwotnie w publikacji książkowej pt. Słownik władców Europy średniowiecznej (Wydawnictwo Poznańskie 2005) pod redakcją Józefa Dobosza, przygotowanej przez historyków związanych z Uniwersytetem Adama Mickiewicza w Poznaniu i z Polską Akademią Nauk.

Autor hasła:

Dariusz A. Sikorski – doktor habilitowany, profesor UAM. Mediewista specjalizujący się we wczesnych dziejach Polski, a zwłaszcza historii Kościoła i religii. Autor prac Kościół w Polsce za Mieszka I i Bolesława Chrobrego, Wczesnopiastowska architektura sakralna czy Początki Kościoła w Polsce, a także popularnonaukowej książki Religie dawnych Słowian. Współautor „Słownika władców średniowiecznej Europy”.